Hoe de coke in de neuzen van Antwerpse dokwerkers verdwijnt: ‘De ene smoort hier ongestoord zijn joint, de andere legt ongegeneerd een lijn’

Vorig jaar werd 116 ton cocaïne in beslag genomen in de Antwerpse haven: een recordvangst. Een ander deel van de coke verdwijnt in de neuzen van de dokwerkers: er wordt stevig gesnoven én gezopen op de kade. En niet zelden wordt één van hen gerekruteerd als ‘uithaler’ voor de drugsmaffia. Humo gooide een lijntje uit en vond drie havenarbeiders bereid om te getuigen.

Dries, Lowie en Bob zijn niet hun echte namen. Alleen op voorwaarde van volstrekte anonimiteit willen ze met Humo praten. “Een dokwerker die uit de biecht klapt, kan het schudden”, zeggen ze in koor. “Zeker als hij vrijuit vertelt over het alcohol- of drugsgebruik op de kades.”

Dries werkt zes jaar als havenarbeider op een loskade. In zijn allereerste week in de ochtendploeg bood een collega hem ‘s morgens als verwelkoming een blik pils aan.

DRIES: “Ik sloeg dat aanbod beleefd af, maar voor sommige collega’s is het drinken van halve liters bier tijdens het werk een vast ritueel. Soms drinken ploegbazen mee.”

Drinken tijdens het werk is in de haven wijdverspreid?

DRIES: “Jawel, maar ook drugs als cannabis en coke. De ene smoort ongestoord zijn toep; de andere legt ongegeneerd een lijn.”

Lowie begon een decennium geleden zijn carrière in de haven als losser en lader. Na jaren in weer en wind promoveerde hij naar een ‘andere categorie’. Over de details van zijn job blijft hij liever vaag.

LOWIE: “Op de stukgoedkades meren schepen aan met in het ruim een losse lading stenen of hout. Regelmatig vraagt iemand om zes uur ’s morgens bij de start van de ochtendploeg: ‘Een pintje?’ In de winter wordt er ook sterke drank geschonken.”

En er wordt geblowd?

LOWIE: “Er wordt vooral coke gesnoven. Het cocaïnegebruik in de Antwerpse haven piekt. Waarom? Misschien omdat er in de haven makkelijker aan te geraken is? Of omdat veel dokwerkers via-via mensen kennen die betrokken zijn bij de handel in cocaïne? Feit is dat coke aan de dokken makkelijk te krijgen is én dat er tijdens de werkuren veel lijnen gelegd worden.”

Op de werkvloer lopen dus ook dealers rond?

LOWIE: “Ik vrees van wel, al wordt er niet openlijk gedeald.”

Bob bedient op een terminal voor containerschepen een ‘straddle carrier’, een gigantische hijslift voor het aan wal brengen van containers.

BOB: “Een collega stapte aan het begin van zijn shift de cabine van zijn straddle binnen en zag op de armconsole wit poeder liggen. Hij meldde dat aan de ‘sailbaas’, de man die de leiding heeft over het lossen van de containerschepen. Die liet alles vallen en kwam proeven. ‘Ja, dat is coke’, beaamde hij.”

De sailbaas kent de smaak van cocaïne?

BOB: “Jawel. (lacht) Het ‘incident’ werd meteen gesloten.”

Omerta

Worden havenarbeiders dan nooit op drank of drugs gecontroleerd?

BOB: “Ik in al mijn jaren als straddle-chauffeur welgeteld één keer. Oudere collega’s die al veel langer aan de slag zijn, moesten nog nooit blazen of hun speeksel laten testen. Een andere collega rookt voor het slapen gaan graag een joint. Cannabis blijft lang in je bloed; hij loopt dus altijd risico om betrapt te worden, ook al gebruikt hij nooit op het werk. Hij maakte zich daar lang zorgen over. Nu niet meer; er is toch bijna geen controle. Wie positief op cannabis test, wordt trouwens niet ontslagen, maar krijgt een sanctie. Je wordt dan voor een poosje ‘gedegradeerd’ naar een lagere categorie, wat neerkomt op helpen laden en lossen in de buitenlucht. In de zomer is dat zelfs leuk. Het risico is dus zo goed als nihil.”

LOWIE: “Vroeger werden drank- en drugstesten een paar uur op voorhand meegedeeld: ‘Om half elf is er controle.’ Wie gedronken had, kon dan spoorslags verdwijnen. Ooit kwamen ze me zelfs vragen: ‘Heb je gedronken of iets genomen? Nee? Prima, ga dan maar meeblazen. We hebben mensen nodig voor een drank- en drugstest.’”

Hoe lang is dat geleden?

LOWIE: “Vijf jaar. Er wordt nog steeds op voorhand getipt. Ik ken verschillende collega’s die net voor een alcoholcontrole hun biezen pakten, naar huis reden en een doktersbriefje regelden.

“Er is preventie en er hangen spandoeken op die waarschuwen voor drank- en drugsmisbruik. Want voor alle duidelijkheid: alcohol en drugs zijn bij ons net als in elk ander bedrijf op de werkvloer officieel verboden.”

DRIES: “Ik werk heel graag aan de haven; de kameraadschap tussen havenarbeiders is sterk. Dat is fantastisch, want een collega zal je zo goed als nooit een mes in de rug steken. Maar het heeft ook een paar nare gevolgen, zoals die omerta over drank en drugs.”

Een chauffeur van een straddle carrier zoals Bob heeft een interessant profiel voor de drugsmaffia?

BOB: “Ze ronselen onder collega’s en sommigen laten zich ook verleiden, maar ik vind die strategie van de drugsmaffia niet al te snugger. Voor een kraanman is het niet vanzelfsprekend om even tussendoor een lading coke uit een container te plukken. Probleem nummer één: ik zit twaalf meter hoog. Nadat ik een drugscontainer van een schip gehaald heb, zou ik die dan ergens op een ‘discrete’ plek op dat immense plein moeten neerpoten, vliegensvlug naar beneden afdalen, de containerdeuren open wrikken, een paar zakken coke in een rugzak proppen om vervolgens in een rotvaart terug naar mijn cabine te klauteren. Het hangt er vol camera’s en er rijden veel straddle carriers rond. Overal zijn er ogen. Pas op, het is niet omdat ik dat zelf niet zie zitten, dat het nooit gebeurt. Want soms wordt tijdens de werkuren een collega door de politie gearresteerd. De laatste keer was een paar maanden geleden. Ik kwam op het werk aan en een collega riep al van ver: ‘Zeg, gisteren is de politie er weer twee komen ophalen.’”

Kende u die collega’s?

BOB: “Op onze containerterminal werkt meer dan 200 man van divers pluimage. Ik heb niet met iedereen even goede contacten.”

De ‘Blauwe Steen’

BOB: “Alle erkende havenarbeiders hebben een werkboek, bij het grote publiek gekend als ‘den boek’. Dat typisch Antwerpse systeem ligt onder vuur. Verschillende in de haven actieve bedrijven zoeken naar manieren om eraan te ontsnappen. Ze hebben aan de Blauwe Steen liever goedkope logistieke werkkrachten zonder werkboek in dienst dan de beschermde en dure dokwerkers met boek.”

De Blauwe Steen is hetzelfde als ‘de dokken’?

BOB: “Zo noemen wij de historische kaaimuur tussen Schelde en land. De deksteen op die muur is blauw; als je als Antwerpse havenarbeider je werkdagen aan de mythische ‘Blauwe Steen’ slijt, ben je een echte. Want dat wil ook zeggen dat je dan trots bezitter bent van ‘den boek’.”

Hoe geraak je daaraan?

BOB: “Al wie erkend havenarbeider wil worden, moet eerst en vooral lid zijn van de socialistische, christelijke of liberale vakbond. Pas dan kom je in aanmerking voor een werkboek. Je dient je aanvraag in bij je vakbond en die schrijft je vervolgens in op de wachtlijst.”

DRIES: “’Den boek’ ziet er ook echt uit als een boek. Tot 2017 moest je als havenarbeider elke dag met je boek in ’t Kot op het Eilandje binnenspringen. Daar ontmoetten ploegbazen die werk aanboden en dokwerkers op zoek naar werk elkaar. Als er niets voor je was of als je die dag geen zin had, dook je aan de overkant van de straat Petra’s Café binnen.”

BOB: “Vandaag is ’t Kot volledig gedigitaliseerd. Toen ik als havenarbeider aan de slag ging, bestond het elektronische ‘aanwervingslokaal’ Digikot exact één week. Ik heb de legendarische sfeer van ’t Kot nooit geproefd.”

DRIES: “Via ‘den boek’ en zijn bijhorend arbeidscontract is een havenarbeider verbonden aan Cepa of de Centrale der Werkgevers aan de Haven van Antwerpen. De afkorting ‘Cepa’ verwijst naar de oorspronkelijke Franse naam uit 1929: ‘Centrale des Employeurs du Port d’Anvers’. Die zogenaamde ‘werkgeversorganisatie’ is uniek in België, want niet de werkgevers maar de vakbonden bepalen wie in aanmerking komt voor een werkboek. Cepa neemt vervolgens het personeelsbeheer van zowat alle havenbedrijven onder zijn hoede.”

BOB: “Op mijn loonbrief staat niet de naam van het havenbedrijf waar ik voor werk, maar ‘Cepa’. Daarnet kreeg ik via my.cepa.be de melding dat er vandaag geen werk is. Dat vind ik niet erg, want dan kan ik straks met de hond gaan wandelen. Ik krijg voor deze onverwachte vrije dag stempelgeld. Ik klaag daar niet over, al is het toch minder dan wat ik normaal zou verdienen, zeker omdat op een werkloosheidsdag ook mijn ploegenpremie wegvalt.”

De drank- en drugscontroles worden georganiseerd door Cepa?

DRIES: “Ja, en ze gaan er nu prat op dat die onaangekondigd verlopen. Veel effect lijken die niet te sorteren.”

De pasman

BOB: “In drukke periodes en in vakanties wordt er beroep gedaan op zogenaamde ‘pasmannen’, mensen die zich opgegeven hebben om in de haven een cent bij te verdienen. Zij krijgen een korte opleiding en mogen een beperkt aantal dagen als havenarbeider werken. Wie een paar keer als ‘pasman’ werd opgeroepen en zijn werk naar behoren deed, groeit uit tot extra kracht waar vaak beroep op gedaan wordt. De vakbond zet je dan hoger op de lijst.”

Ook een pasman moet gesyndikeerd zijn?

BOB: “Tuurlijk. Nogmaals: wie geen vakbondslid is, geraakt niet aan een door Cepa uitbetaalde havenjob.”

DRIES: “Een pasman wordt niet psychologisch getest. Zijn enige screening is een bewijs van goed gedrag en zeden. Ik ken een pasman die doorheen het jaar minstens 300 ‘tijdelijke taken’ aan de haven verricht. Hij deed zes keer mee aan de selectieproeven voor vaste havenarbeider, maar slaagde nooit. Als pasman is hij blijkbaar toch bekwaam genoeg om voltijds in de haven te werken.”

LOWIE: “Ik ben een vakbondsman in hart en nieren. Toch heb ik mijn bedenkingen bij de macht die de vakbonden hebben bij de selectie van wie er bij ons welkom is. Dat pasmannen-systeem is redelijk hypocriet. Zoals wel meer zaken in de haven.”

Zoals?

LOWIE: “Wie ‘den boek’ heeft, geniet minstens evenveel bescherming als een vast benoemde ambtenaar. Ik ken geen enkele havenarbeider die ontslagen is omdat hij zijn werk niet goed deed. Wie er in de haven de kantjes afloopt, riskeert helemaal niets. De enige redenen waarom mensen door Cepa aan de deur gezet worden, is wanneer ze hand- en spandiensten verlenen aan de drugsmaffia of wanneer ze te vaak ‘blanco’ scannen. Ze loggen dan in op Digikot om zogezegd werk aan te nemen, selecteren vervolgens niets uit het aanbod en nemen zo extra vakantie op kosten van de belastingbetaler. Wie iets te veel blanco dagen verzamelt, krijgt op een bepaald moment de rekening gepresenteerd en vliegt eruit.”

Wie dagelijks alcohol drinkt tijdens de werkuren, wordt ook niet ontslagen?

LOWIE: “Nee, tenzij het écht een probleem wordt en iemand laveloos begint rond te zwalpen. Er wordt altijd bijna vergoelijkend gezegd dat enkel de oude dokwerkersgarde drinkt, maar dat is niet waar: veel jonge collega’s nemen die drinkgewoontes over.”

DRIES: “Sommigen trekken tijdens hun lunchpauze naar een café. Die pauze loopt wel eens uit. Zolang het werk er niet al te hard onder lijdt, wordt er een oogje dichtgeknepen. Soms praten collega’s met een dubbele tong als ze terug op de kade arriveren.”

Met ongelukken tot gevolg?

LOWIE: “Het bizarre is dat beschonken collega’s zelden of nooit betrokken raken in een arbeidsongeval. Misschien omdat ze zich gedeisd houden of gewoon niet meer functioneren.”

Volgens een filmpje op de website van Cepa is de haven beveiligd met een overvloed aan bewakingscamera’s.

BOB: “Dat is zo. In onze containerterminal hangen talloos veel camera’s en er lopen nogal wat bewakingsagenten rond. Op het eerste gezicht lijkt dat indrukwekkend, maar het leven op zo’n terminal is enorm complex. Er arriveren boten én treinen, vrachtwagens rijden ononderbroken heen en weer, personeel komt af en aan, met daartussen de straddle carriers. Een containerterminal goed bewaken en controleren is een waar huzarenstukje. Als wij na onze shift vertrekken, worden we aan de uitgang nooit gecontroleerd. Nog nooit vroeg een bewakingsagent me: ‘Open je rugzak eens.’”

DRIES: “De meeste camera’s zijn vrij makkelijk te lokaliseren. Ze hangen aan zowat alle lichtmasten. Er zijn dus ook blind spots, plekken zonder licht en zonder camera.”

BOB: “Er zijn ook een paar blind spots op het plein waar containers gestapeld worden. Maar aan de andere kant: met al die bewakingscamera’s blijft het voor straddle carrier-chauffeurs een bijna onmogelijke opgave om zelf drugs te gaan uithalen. Het kan, hoor. Al moet je dan zeer koelbloedig zijn en uitstekend voorbereid.”

Moet u melden wanneer u tijdens uw shift uw containerlift verlaat?

BOB: “Nee, ik krijg opdrachten via de computer en rij van de ene locatie naar de andere. Ik moet niets laten weten wanneer ik stop om naar beneden te klauteren. Maar mijn collega’s zien dat vanuit hun cabine natuurlijk wel gebeuren. Als straddle-chauffeur ben je op dat immense containerplein nooit helemaal alleen. Tijdens je shift abrupt stoppen en je machine verlaten, is absoluut not done. Als je dat ziet gebeuren, wordt er verondersteld dat je de sailbaas meteen inlicht.

“Op de grond tussen de straddle carriers is het levensgevaarlijk. Als er een blok hout in de weg ligt, mogen wij onze cabine niet verlaten om die te verleggen. Dan moeten we een oproep lanceren en wachten tot er een auto met een mannetje aan boord aankomt om de troep op te ruimen.

“Het zijn trouwens niet altijd chauffeurs die tegen de lamp lopen. Ook de man die de machines bijtankt of de ‘pleinman’ kan gerekruteerd zijn door de cokemaffia. Iedereen die tot de kade toegang heeft, komt in aanmerking om zich te laten verleiden.”

DRIES: “De stukgoedkades in de haven zijn interessantere plekken dan de containerterminals om uithalers te rekruteren. Daar staan ook containers, maar met veel minder camera’s in de buurt.

“Sommige gebieden in de haven van Antwerpen lijken verlaten door God en klein pierke. Ik weet nog heel goed hoe ik er zes jaar geleden in mijn eerste week als havenarbeider hopeloos verloren reed. Er staan soms amper wegwijzers en ik vond mijn kade niet. Ik zette mijn auto aan de kant en wandelde tot ik iemand tegenkwam aan wie ik de weg kon vragen. Tot vandaag kan een buitenstaander ongestoord grote delen van de haven verkennen.”

Gouden Alfapass

Als havenarbeider krijg je toegang tot de loskade met een pasje?

BOB: “Vroeger kon iedereen met zo’n toegangsbadge tot bij de straddle carriers; nu niet meer. Daar geraak je nu enkel met de zogenaamde Alfapass en een vingerscan.”

Lukt het om iemand anders mee de containerterminal binnen te smokkelen?

BOB: “Nee, tenzij we met tweeën door het draaihek glippen. Of wanneer ik badge en mijn vingerafdruk scan, en vervolgens iemand anders binnenlaat. Om terug naar buiten te komen, volstaat de badge.”

Dus eigenlijk kan het wel?

BOB: “Ja, maar ze komen dat sowieso te weten. Dan is de buit best zo groot dat je meteen naar een luilekker paradijs kunt afreizen.”

DRIES: “Wie zijn pasje verliest, moet direct Cepa verwittigen om het te laten blokkeren. Doe je dat niet, raak je in de problemen als een ‘gelukkige vinder’ het gebruikt om drugs uit te halen. Daarom ben ik altijd op mijn hoede. Ik voel me nooit echt op mijn gemak wanneer ik tijdens het shoppen even mijn portefeuille aan mijn vrouw toevertrouw omdat ik naar het toilet moet. Ze is soms nogal verstrooid en vergeet wel vaker haar handtas. Een verloren portefeuille of bankkaart is vervelend en zorgt voor extra werk. Een verloren havenbadge is dikke shit.”

Bent u bang dat u tijdens het shoppen in de gaten gehouden wordt door een zakkenroller van de drugsmaffia? Wachtend op het juiste moment om uw portefeuille met badge weg te grissen?

DRIES: “Ik heb meer angst om mijn badge te verliezen, dan dat ze gestolen zou worden.”

LOWIE: “Een Alfapass is goud waard. Dankzij die pas rij je met je auto stukgoedkades probleemloos in en uit. Je tikt met je pas een zenderbakje aan en de poort, slagboom of draaideur gaan open. Een vingerscan is dan niet nodig, terwijl sommige van die kades óók vol containers staan. Fruit en papier, bijvoorbeeld, komen op de stukgoedkades in containers toe en krijgen een plek netjes aan de wal.

“Er is geen controle op wat havenarbeiders bij het binnen- en buitenrijden mee smokkelen. Dan gaat het niet alleen over drank en drugs, maar ook over dingen die ‘van de boot vallen’, zoals hout. Alleen als iemand verklikt wordt of als er ernstige vermoedens zijn, wordt er soms gecontroleerd.

“Op sommige kades moet je je even bij de security aanmelden, maar dat is louter een formaliteit. De containerterminals zijn extra beveiligd, maar als je de kantine van zo’n terminal binnengeraakt, kun je vandaaruit ook zonder controle de kade op.”

Je kan met de pas ook buitenstaanders tot aan de laad- en loskades brengen?

LOWIE: “Fluitje van een cent. Als ze zich bij het binnen- en buitenrijden goed in de auto verbergen, worden ze niet door een camera gedetecteerd.”

U zei daarnet: ‘Een Alfapass is goud waard.’ Hoeveel is dat in euro’s?

LOWIE: “De courante aangeboden ‘vergoeding’ om een AlfaPass te ‘verliezen’ is 15.000 euro. De procedure is dan: je ‘verliest’ je pas, wacht een dag om dat aan te geven en intussen wordt er met jouw ‘verloren’ pasje coke uitgehaald.

“Een nieuwe collega vertelde me dat hij via WhatsApp benaderd is. Andere nieuwkomers kregen berichten binnen via andere sociale media. Opvallend is dat vooral collega’s die financieel een beetje in de shit zouden kunnen zitten, worden aangesproken. Jonge mensen die net een huis gekocht hebben of in een echtscheiding zitten.”

Welke bedragen worden er geboden om zelf coke te helpen uithalen?

LOWIE: “Tussen de 50.000 tot 150.000 euro om containers ‘per ongeluk’ op een vooraf afgesproken plaats uit het zicht van de camera’s te zetten of om cocaïne uit te halen.”

BOB: “Ik hoor ook gigantische bedragen zoemen, maar probeer die te vergeten. Dat klinkt misschien gek, maar ik sluit me daar liefst mentaal voor af. Die verleiding heeft iets vies en de gevolgen kunnen desastreus zijn.

“Op een superdrukke werkdag probeerde iemand in onze containerterminal coke uit te halen. Hij werd opgemerkt en de politie reed de kade op. Door het noodkanaal van de radio werd opgeroepen om alle operaties onmiddellijk te stoppen. Die kerel liep richting het water, alsof hij al zwemmend wou ontsnappen. Politieagenten konden hem net op tijd overmeesteren. Soms zie je vanuit je hoge straddle-cabine scènes uit een misdaadfilm.”

‘Zou je dat willen doen?’

Tijdens jullie aanwerving zijn jullie gescreend?

BOB: “We moesten een bewijs van goed gedrag en zeden voorleggen en werden aan psychotechnische proeven onderworpen.”

Werden er vragen gesteld over jullie financiële toestand? Of jullie schulden hadden?

DRIES: “Nee, het enige wat ze vragen is dat blanco strafblad. Misschien lichten ze ons achter onze rug financieel door, al zou me dat verwonderen.”

LOWIE: “Er was ook een gesprek met een psycholoog. Die polste naar onze motieven om havenarbeider te worden. De vakbond organiseerde een voorbereidingsvergadering. Devies nummer 1 luidde: ‘Ze vragen gegarandeerd waarom je zo graag in de haven wil werken. Zeg nooit dat het is omwille van het geld. Dan ben je verdacht.’”

Iedereen wil toch goed betaald worden voor zijn werk?

LOWIE: “Ja, maar de redenering is volgens de vakbond: een havenarbeider die te veel op geld uit is, laat zich makkelijker inlijven.”

BOB: “Ik ben er vrij zeker van dat havenarbeiders die gerekruteerd worden, eerst grondig door de cokemaffia doorgelicht zijn. Véél grondiger dan Cepa ons ooit onder de loep nam.”

Krijgen jullie opleidingen over hoe jullie met drugscriminaliteit moeten omgaan? Of worden jullie af en toe door jullie werkgever over de drugsproblematiek bijgepraat?

LOWIE: “Totaal niet.”

BOB: “Onder collega’s maken we er soms domme grappen over, maar daar blijft het bij. Ik werk nu toch al een tijdje in de haven en de enige keer dat er door de werkgever over drugs gesproken werd, was tijdens mijn opleiding. ‘Zeg niet ja, maar nee als ze je ooit contacteren’, luidde het advies. ‘Vraag nooit naar extra informatie, draai je om en stap weg.’ Sindsdien is er enkel complete stilte.”

Heeft de drugsmaffia u ooit gepolst?

BOB: “Ik denk het niet, al ben ik daar niet zeker van. (lacht) Ik kan me voorstellen dat het ‘polsen’ door een collega heel subtiel verloopt, en dat hij ook meteen afhaakt als hij weerstand voelt.”

LOWIE: “Ik krijg af en toe een verdacht vriendschapsverzoek op Facebook. Ik blokkeer dat dan meteen.”

DRIES: “Ik herinner me een verjaardagsfeestje bij een collega thuis. Er waren veel collega’s van andere plekken in de haven aanwezig die ik van haar noch pluimen kende. Op een bepaald moment vroeg mijn jarige collega me: ‘Zou je dat willen doen?’ Ik kreeg toen een onbehaaglijk gevoel. Want die vraag klonk ‘onschuldig’, maar tezelfdertijd was het alsof hij écht wou weten of ik het zag zitten om de cokemaffia ter wille te zijn.”

BOB: “Het verhaal gaat dat wie een collega kan rekruteren, daar een premie voor krijgt.”

DRIES: “De manier waarop mijn jarige collega me polste, ervoer ik als verdacht. Tegelijkertijd leek het een gewone vraag tussen pot en pint. Het was raar.”

U zei nee?

DRIES: “Ja. Een havenarbeider heeft geen enkele reden om ja te zeggen. We verdienen niet slecht, vind ik.”

BOB: “Het stevige loon is precies dé reden waarom ik met een straddle carrier rond rij. In mijn vorige job klopte ik continu overuren en verdiende ik pakken minder. Zelfs als ik een dag in de week moet stempelen, is op het einde van de maand dat dokwerkersloon hoog. Want er wordt bijgepast.”

Hoeveel verdient u dan nu?

BOB: “Rond 3.000 euro netto. Voor een dertiger zonder kinderen is dat niet mis. Wie met zo’n loon het risico neemt om met de drugsmaffia mee te werken, moet al stevig in de miserie zitten.”

DRIES: “Of hij koestert grote dromen.”

Of kampt zelf met een ernstige verslaving?

BOB: “Met 3.000 euro per maand kun je nog een ernstige verslaving bekostigen. (lacht) Tenzij je zwaar gokverslaafd bent, dan lijk je me een ideale kandidaat.”

LOWIE: “Ik heb me altijd ver van de containers gehouden omdat dat supersaai is. Maar in tegenstelling tot andere kades in de haven, is er in de containerterminals dag en nacht een overvloed aan werk. Mensen die veel geld willen verdienen, belanden er automatisch. Aan de stukgoedkades worden enkel vroege en late shiften gedraaid. In de containers zijn er ook nachtploegen. Dat is financieel zeer interessant.

“Tijdens de coronaperiode was het merkwaardig genoeg razend druk in de haven. Er werden zelfs dubbele shiften gedraaid. Toen viel de trafiek helemaal stil. Met als gevolg dat verschillende havenarbeiders die bijna 7 op 7 aan het werk waren, nog maar één of twee dagen moesten komen opdagen. Als de trafiek ook in de containerterminals bergaf gaat, worden ze voor de cokemaffia interessante rekruteringsplekken. Zeker omdat veel van die tijdelijke werklozen soms zware hypotheken moeten afbetalen.”

Sky ECC

BOB: “Het kan niet anders dan dat er voor het uithalen van coke veel havenpersoneel in het complot zit, op alle echelons, op elk niveau. Het gaat dus niet alleen over die ene persoon die uit zijn straddle kruipt om de container open te breken. Zoiets kan nooit een solo-operatie zijn. Die man moet van bovenaf ingelicht zijn welk nummer de container heeft. Ik ben er vrij zeker van dat de drugsmaffia minstens mannetjes heeft bij de aanwerving en bij de planning van de containers. Er zitten volgens mij ook sailbazen in hun netten verstrikt. Het uithalen op containerplatformen wordt anders wel heel risky business.”

LOWIE: “Het zou me niet verwonderen dat drugscriminelen via omgekocht personeel rechtstreeks toegang hebben tot de camerabeelden. Maar het gaat nóg veel verder: ook de politie is geïnfiltreerd.”

2024 begon met 45 huiszoekingen en de arrestatie van 22 mensen in onder andere Antwerpen en Brussel. Een uitloper van de kraak van de versleutelde telefoons van Sky ECC door drugsspeurders vijf jaar geleden. Ook 3 politieagenten werden opgepakt.

LOWIE: “Voilà. Regelmatig worden er op een loskade die ik zeer goed ken aan de politie of douane verdachte containers afkomstig uit Zuid-Amerika getipt. Nooit wordt er iets gevonden. Ze gaan er dan met de scanner over en altijd is het resultaat ‘negatief’. Niets aan de hand, kom ze maar ophalen!”

In 2023 nam de douane in de Antwerpse haven 116 ton cocaïne in beslag. Een record en een verdubbeling tegenover 2019. In 2014 bedroeg de vangst amper 8 ton. Dat is toch spectaculair?

LOWIE: “Er wordt graag uitgepakt met de recordvangsten aan coke. Maar ook die 116 ton van vorig jaar is slechts een fractie van wat er echt naar Antwerpen verscheept werd. Sommige vondsten zijn trouwens niet meer dan afleidingsmanoeuvers. De politie en douane worden dan getipt dat er in een container drugs te vinden zijn. Tijdens hun actie halen ze intussen elders in de haven ongestoord tonnen cocaïne uit.”

Het kraken van Sky ECC leverde tot hiertoe meer dan duizend veroordelingen op.

DRIES: “Op een dag werd een collega op het werk opgepakt. Hij bezat zo’n ‘extra beveiligde, onkraakbare’ Sky ECC-telefoon, inclusief een paar verdachte berichten. Die jongen zien we nooit meer terug, dacht ik. Maar nee hoor, hij werkt hier terug in zijn oude functie.”

Hoe kan dat?

DRIES: “Hij beweert niets met de drugsmaffia te maken te hebben. De speurders lieten hem gaan; ik veronderstel dat ze niet voldoende bewijs vonden om hem voor de rechter te brengen. Normaal gezien word je bedankt voor bewezen diensten als er vermoedens zijn dat je iets met drugscriminaliteit te maken zou kunnen hebben. Het bezit van een Sky-ECC-telefoon behoort daar blijkbaar niet toe. Ik schrok toen mijn collega werd gearresteerd, want het is een toffe gast en een harde werker. Dat is hij vandaag nog steeds.”

Worden alle containers gescand die de haven in- en uitrijden?

BOB: “Nee. Er is een ruimte waar containers geplaatst en gescreend worden door de douane. Dat zijn enkel steekproeven.”

LOWIE: “Verschillende containerschepen die oorspronkelijk uit een Zuid-Amerikaanse haven komen, passeren onderweg eerst via een minder verdachte haven. Als die containers dan bij ons aankomen, staan ze geregistreerd als verscheept vanuit een ‘veilig’ land.”

DRIES: “Soms sukkelen collega’s per ongeluk in de klauwen van de drugsmaffia. Zo is er die collega die op een autoloskade werkte en er door iemand in een hogere functie op gewezen werd dat er een paar geloste auto’s ‘per ongeluk’ op een andere locatie dan voorzien terecht gekomen waren. ‘Kun je dat in de computer aanpassen, alsjeblieft?’ Nietsvermoedend gaf die collega de nieuwe gegevens in. Niet veel later stonden ze met een envelop vol geld te zwaaien, want de verplaatste auto’s zaten vol coke. ‘Nee, ik wil er niet bij betrokken raken’, zei hij. ‘Te laat, vriend. Jij zorgde voor het alibi om ze op een ‘veilige’ uithaalplaats te zetten. Je zit er nu tot over je oren in.’”

Permissieve cultuur

Ook Cepa-directeur Yann Pauwels vreest dat de cokemaffia intussen in de haven een mannetje heeft op zowat elk niveau.

YANN PAUWELS: “We weten dat de maffia mensen op bepaalde plaatsen tracht te krijgen. Maar ook dat ze medewerkers met ‘interessante’ functies probeert te ronselen. Al moeten we dat niet dramatiseren. Want het gaat over tientallen functies op een totaal van tienduizend havenjobs.”

Als ze de juiste functies weten in te palmen, staan ze toch sterk?

PAUWELS: “Ja en nee. Er wordt op alle mogelijke manieren aan de beveiliging gewerkt, met onder andere informatica en toegangssystemen. Het is niet omdat de maffia bepaalde functies weet in te pikken, dat ze alles in handen heeft. De realiteit is dat alles wordt gedetecteerd. In de haven loop je altijd vroeg of laat tegen de lamp. Alle data, handelingen en verrichtingen worden geregistreerd en onderzocht.”

Werken er op dit moment mensen aan de haven die ooit opgepakt werden omdat ze in het bezit waren van een Sky ECC-telefoon met verdachte berichten?

PAUWELS: “Wij gaan ervan uit dat de politie haar werk goed doet. Ze kraakte het Sky ECC-systeem en las alle berichten. Als ze geen gegronde redenen had om iemand tot voor de rechter te brengen, mogen we aannemen dat de betrokkene onschuldig is of dat de feiten niet zwaarwichtig genoeg waren. We leven nog steeds in een rechtsstaat.”

Moet wie als erkend havenarbeider aan de slag wil, eerst en vooral lid zijn van een grote vakbond?

PAUWELS: “Veel mensen lijken dat te geloven, maar dat is niet zo. De voorbije jaren organiseerde Cepa op eigen initiatief jobdagen waarop we mensen uitnodigden die havenarbeider willen worden. Cepa is een werkgeversorganisatie. Wij overkoepelen alle havenbedrijven die arbeiders en logistieke vaklui in dienst hebben. Wij zorgen ook voor de personeelsadministratie. Dat gaat dan over opleiding, veiligheid of het betalen van lonen.

“Havenarbeiders hebben een apart statuut, omdat ze in een omgeving werken waar mensen flexibel worden ingezet. De ene dag komen er veel goederen binnen, de andere minder. Daaruit groeide het systeem rond ’t Kot, het huidige Digikot. Als er onvoldoende werk is, worden havenarbeiders tijdelijk werkloos. Uitbetaling van stempelgeld wordt vooral georganiseerd door de vakbonden. Die dienstverlening zorgt ervoor dat veel havenarbeiders kiezen voor het lidmaatschap van een bond.”

De Hulpkas voor Werkloosheidsuitkeringen van de overheid stort stempelgeld helemaal gratis.

PAUWELS: “Dat is juist, maar de realiteit is dat weinig arbeiders daarvoor kiezen.”

Is er een probleem van alcohol- en drugsgebruik tijdens de werkuren?

PAUWELS: “Tien tot twintig jaar geleden heerste in de haven eerder een permissieve cultuur tegenover alcohol. We werkten jaren om daar verandering in te brengen en ontwikkelden een beleid om alcohol en drugs op de werkvloer aan te pakken. Uit onze duizenden controles per jaar blijkt dat ongeveer 2 % positief test. Dan gaat het in hoofdzaak inderdaad over coke. Uit onze testresultaten leid ik af dat de haven geen groter probleem heeft dan de rest van de samenleving. Maar ik wil ook heel duidelijk zijn: voor Cepa, alle bij ons aangesloten bedrijven, de vakbonden en 98% van het havenpersoneel zijn alcohol en drugs op de werkvloer uit den boze.”

Aan sommige kades wordt er in de ochtendploeg al van bij de start geklonken. Bier in de zomer; sterke drank in de winter.

PAUWELS: “Dat zal zeker nog wel eens gebeuren en is een overblijfsel van die permissieve cultuur. Als iemand ons zoiets meldt, wordt er ingegrepen. We controleren ook onaangekondigd, net zoals de verkeerspolitie.”

Al wie aan de haven werkt, ondergaat in zijn carrière af en toe een alcohol- en speekseltest?

PAUWELS: “Zeker en vast. Alle sollicitanten worden daarover ingelicht: ‘Alcohol en drugs horen hier niet thuis. Weet dat we regelmatig controleren.’”

Worden in- en uitrijdende auto’s van havenarbeiders ook gecontroleerd?

PAUWELS: “Nee. Maar in de meeste bedrijven aan de haven worden auto’s achtergelaten op de parking.”

Raakt het drugsprobleem in de Antwerpse haven ooit opgelost?

PAUWELS: “Het is een lastige strijd, maar we blijven vechten. In de eerste plaats om de jobs veilig te stellen van 99 % van de havenarbeiders die daar niets mee te maken hebben.”

(c) Jan Stevens