De appel valt nooit ver van de boom
In Dierbaar legt de Noorse auteur Linn Ullmann met een fijn scalpel alle onderhuidse spanningen en ergernissen in een moderne familie bloot. Net als haar illustere papa, filmregisseur Ingmar Bergman, daalt Ullman af tot in de diepste krochten van de menselijke ziel. Alleen doet zij dat met veel mededogen én gevoel voor humor.
Drie jongens vinden een lijk in een bos. Eigenlijk zijn ze op zoek naar een door henzelf begraven schat, maar hun interne gps laat hen in de steek en ze stuiten op de stoffelijke overblijfselen van het twee jaar eerder verdwenen meisje Mille in plaats van op een melkbus vol waardeloze kostbaarheden.
Dit lijkt de klassieke start van een spannende thriller, maar is het onheilspellende begin van de uitstekende familieroman Dierbaar van de Noorse schrijfster Linn Ullmann. Vlak voor haar mysterieuze verdwijning in juli 2008 werkte Mille als au pair bij Jon en Siri Dreyer en hun twee dochters, de ietwat vreemde Alma van twaalf en de altijd vrolijke Liv van vijf. Ooit was Jon een begenadigd schrijver met twee succesvolle romans op zijn palmares; nu worstelt hij al jaren met een writer’s block en zoekt hij troost in drank en serieel overspel. Siri houdt het gezin financieel overeind en baat twee visrestaurants uit: één in Oslo en één in een oude bakkerij op het platteland, vlakbij het houten landhuis van haar moeder Jenny Brodal. Daar brengt het gezin Dreyer traditiegetrouw ook jaarlijks de zomervakanties door.
In de zomer van Mille’s verdwijning wordt Jenny Brodal 75. Om dat te vieren wil Siri een groot tuinfeest organiseren. “Vijftig gasten, Spaanse speenvarkens, lange tafels in de tuin, lantaarns in de bomen.” Meer dan twintig jaar eerder raakte de alcoholverslaafde Jenny haar laatste glas aan. Op de ochtend van haar grote verjaardagsfeest ontkurkt ze na jaren van drooglegging een fles rode wijn, terwijl ze ‘zeg nooit nooit’ declameert. Een paar uur later, als de eerste gasten toekomen, is Jenny ladderzat.
Jenny Brodals verjaardagsfeest vormt een van de vele hoogtepunten in Dierbaar en roept qua sfeer herinneringen op aan de film Festen van de Deense regisseur Thomas Vinterberg. De koppigheid waarmee Siri haar moeder met een groots feest wil eren, staat in schril contrast met wat die moeder voor haar dochter lijkt te voelen: namelijk helemaal niets. Want Jenny houdt haar inmiddels veertigjarige dochter nog steeds verantwoordelijk voor de dood van haar zoontje. De vierjarige Syven verdronk in het ven toen zijn zesjarige zusje Siri even niet oplette.
Linn Ullmann is de dochter van de grote Zweedse toneel- en filmregisseur Ingmar Bergman en zijn muze, de Noorse actrice en regisseur Liv Ullmann. Met Dierbaar illustreert Linn het gezegde dat de appel niet ver van de boom valt. Net als haar vader heeft ze een voorliefde voor zware thema’s zoals verknipte gezinnen en ontspoorde relaties, alleen is haar toon duizendmaal lichter en vaak ook onweerstaanbaar grappig. Ze verhaalt de soms intrieste gebeurtenissen vanuit verschillende standpunten, toont alle verborgen hoeken en kanten en geeft haar roman zo diepgang en perspectief. Ullmanns personages spreken met levensechte stemmen, waardoor je als lezer steeds meer begrip kunt opbrengen voor hun op het eerste gezicht niet al te koosjere handelingen.
© Jan Stevens
Linn Ullmann
Geboren in Oslo op 9 augustus 1966 als Karin Beate Ullmann. Ze studeerde Engelse literatuur aan de universiteit van New York en ging daarna in Noorwegen aan de slag als journalist en literatuurrecensent. Ze debuteerde in 1998 met Voor je gaat slapen. Haar derde roman Genade werd in 2002 een bestseller in Noorwegen en leverde haar den norske leserprisen, de prijs van de Noorse lezers op. In 2007 werd haar literair werk onderscheiden met de belangrijke Noorse Amalie Skram-prisen en haar journalistiek werk voor de krant Aftenposten met de Gullpennen (de Gouden Pen). Dierbaar is Ullmanns vijfde roman. Haar werk is vertaald in meer dan dertig talen.
Dierbaar
Linn Ullmann, De Bezige Bij Antwerpen (originele titel: Det dyrebare), 301 blz. € 22,50.