De Wertheims
Silvia Tennenbaum, Nieuw Amsterdam (originele titel: Yesterday’s Streets), 576 blz., 24,95 euro.
“Eduard Wertheim vond alle baby’s lelijk en liet nooit na hun moeder dat mede te delen.”
Het heeft blijkbaar enige voeten in de aarde gehad vooraleer De Wertheims in het Nederlands vertaald raakte. De oorspronkelijke uitgave dateert namelijk al van 1981. In het boek vertelt de in 1928 in Frankfurt geboren en inmiddels in Amerika verblijvende schrijfster Silvia Tennenbaum haar eigen familiegeschiedenis. Begin twintigste eeuw zijn de leden van de welstellende Joodse familie Wertheim volop bezig met het ontdekken van de geneugten van het culturele leven in het stijlvolle Frankfurtse Westend. De Wertheims beschouwen zichzelf als geëmancipeerde en ontwikkelde burgers, maar houden tezelfdertijd vast aan oeroude regels en gebruiken. Zolang iedereen zijn plaats kent, is er geen vuiltje aan de lucht. “Vrouwen en mannen hadden hun eigen domein, kinderen leefden in een soort schimmenrijk, en bedienden maakten deel uit van het ongewassen plebs.” Als patriarch Moritz Wertheim in 1913 het tijdelijke met het eeuwige wisselt, neemt zoon Edu, bankier, kunstliefhebber én verlichte geest, de rol van pater familias over. “We leven in de twintigste eeuw”, luidt zijn credo. “De Joden zijn als ieder ander en zo niet, dan zouden ze het moeten worden.”
Tennenbaum schildert een warm, met melancholie doorspekt portret van haar voorouders. Naarmate extreem-rechts in Duitsland aan populariteit wint, verhardt haar toon. Als de nazi’s aan de macht komen, valt de familie uiteen. Edu vertrekt naar Zwitserland, andere familieleden zoeken heil overzee. Nog anderen vinden de dood in de gaskamers van Auschwitz-Birkenau.
© Jan Stevens