“We zijn ons kompas kwijt”

Met Vergeef ons schreef de Amerikaanse auteur A.M. Homes een onvervalst mannenboek. “Meen je dat echt?” vraagt de schrijfster verwonderd als ik haar dat zeg. Waarna het akelig stil wordt. Na tien tergend traag wegtikkende seconden, doorbreekt ze grijnzend de stilte: “Dat vind ik een fantastisch compliment.”

 

Amy Michael Homes. Zo luidt haar volledige naam. Maar omdat ze een bloedhekel aan haar twee voornamen heeft, weigert ze die sinds haar vijftiende in het openbaar te gebruiken. In 1997 veroorzaakte Het einde van Alice vooral in Groot-Brittannië heel wat deining. In die roman beschreef A.M Homes de bizarre correspondentie tussen de tot levenslang veroordeelde pedofiel en kindermoordenaar Chappy met een 19-jarig meisje dat ervan droomt haar 12-jarig buurjongetje te verleiden. De Britse kinderrechtenorganisatie NSPCC reageerde verontwaardigd en de voorzitter noemde Het einde van Alice de “smerigste en meest geperverteerde roman” die hij ooit gelezen had. Ook in haar eigen land, Amerika, werd Homes afgeschilderd als een zieke geest. Niemand merkte dat ze als romanschrijfster een uitstekende job verricht had door zeer geloofwaardig in het hoofd van een pedofiel te kruipen.

In haar nieuwe roman Vergeef ons kruipt ze opnieuw op magistrale wijze in de huid van haar hoofdpersonage. Harry Silver, een historicus van middelbare leeftijd die aan de universiteit politicologie doceert en aan een boek over Richard Nixon werkt, is getrouwd met Claire maar loopt te geilen op Jane, de vrouw van zijn jongere broer George. “Als ik Jane zag, werd ik stijf. Ik droeg ruime bandplooibroeken en twee onderbroeken over elkaar om mijn verraderlijke enthousiasme te verbergen. Het effect was nogal propperig en ik was bang dat het eruitzag alsof ik was aangekomen.” George is directeur amusement van een tv-zender en is bijzonder opvliegend. Wanneer hij op een keer de controle helemaal verliest, heeft dat verstrekkende gevolgen voor beide broers: George belandt in een instelling en Harry krijgt de zorg over de twee kinderen van zijn broer.

Met Vergeef ons schreef A.M. Homes niet alleen een uitstekende roman over 21e-eeuwse families en hoe die te overleven, maar ook over de toestand van het huidige Amerika. “Ik wou erin kwijt hoe het volgens mij met mijn land gesteld is”, zegt ze. “Vergeef ons start en eindigt niet toevallig op Thanksgiving, de American Last Supper. (lacht) Dan herdenken en vieren we de pilgrim fathers en danken we voor de oogst. Na Kerstmis is Thanksgiving hét Amerikaanse familiefeest bij uitstek, waar vaak na-ijver en frustraties de vrije loop krijgen.”

 

Families worden meestal voorgesteld als een grote bron van vreugde. Zoals jij ze in het begin van Vergeef ons beschrijft, zijn ze de hel.

A.M. HOMES: Onlangs sprak ik mijn Britse collega Jeanette Winterson. Ze had een stuk geschreven over het feit dat ze een geadopteerd kind was en kreeg daar veel reacties op van mensen die niet geadopteerd waren. In hun brieven vertelden ze allemaal hoe gedesillusioneerd ze waren in hun families. Ze schreven over hun behoefte om voortaan hun eigen familie te kiezen: over hoe ze hun vakanties wilden doorbrengen met zelfgekozen vrienden, in plaats van met broers of zussen. Ikzelf geloof heel sterk in de traditionele familie, maar tezelfdertijd vind ik het spannend dat ‘oerfamilies’ omringd en uitgebreid worden met nieuwe familieleden van buitenaf. Hoe dan ook zijn families altijd tricky.

 

Net als Tricky Dick, of Richard Nixon, de voormalige Amerikaanse president waar Harry een boek over schrijft en die als een rode draad doorheen je roman loopt.

HOMES: Richard Nixon kwam op een grappige manier aan zijn bijnaam. Het was tijdens een verkiezingscampagne voor de senaat in 1950 in Californië: Nixon moest het opnemen tegen een vrouw, de actrice Helen Gahagan Douglas. Zij was getrouwd met de acteur Melvyn Douglas en had in de jaren veertig een buitenechtelijke relatie met Lyndon B. Johnson, de latere president. Nixon beschuldigde Helen ervan dat ze communistische sympathieën koesterde. Hij lanceerde een lastercampagne en bracht anti-Douglaspamfletten op roze papier in omloop. Helen verloor de verkiezingen, maar bedacht hem naar aanleiding van zijn leugens met die fantastische bijnaam ‘Tricky Dick’.

 

Waarom koos je de figuur van Nixon?

HOMES: Zijn nalatenschap weegt nog steeds op de Amerikaanse samenleving. Dit jaar verschenen er weer talloze boeken over zijn leven, en er speelt ook een nieuw toneelstuk over hem in New York. Nixon vertegenwoordigt een donkere periode in onze geschiedenis. Hij zat op de scheidslijn tussen de ‘oude’ en de ‘nieuwe, moderne tijd’. In de jaren dertig groeide hij op in een ouderwets land. Zijn vader was een citroenboer in Californië die failliet ging; zijn moeder een ultraconservatieve quaker. Als kleine jongen beleefde Nixon harde tijden. Zijn leven lang had hij het moeilijk om te weerstaan aan verleidingen en voelde hij zich aangetrokken tot de duistere kanten van het bestaan. Zijn ondergang begon op het moment waarop technologie onze levens begon te domineren. Ik vond het een fascinerende gedachte dat zijn debacle in gang gezet is door mensen die gesprekken op band opnamen.

 

Volgens de Amerikaanse anarchistische antropoloog David Graeber stond Nixon in 1971 met zijn financieel beleid ook aan de wieg van de huidige schuldencrisis.

HOMES: Dat verwondert me nu eens helemaal niet. (lacht) Hij is ook de man die de deur voor de Chinezen opengezet heeft en er zo mee voor gezorgd heeft dat de Verenigde Staten momenteel op een schrikwekkende manier afhankelijk zijn van China. Veel Amerikanen lijken niet te beseffen dat we miljarden dollars aan dat land verschuldigd zijn en dat we op wereldvlak niet zo heel veel meer in de pap te brokken hebben.

 

Hoe lastig is het om als vrouwelijke schrijver in de schoenen van een man van middelbare leeftijd te gaan staan?

HOMES: Ik vind dat zalig. Sommige personages zitten jarenlang in mijn hoofd te borrelen, tot ze rijp zijn om in een roman gebruikt te worden. Ik zat al lang te broeden op een relatie tussen twee broers die gebaseerd is op rivaliteit. In mijn vorige roman Dit boek redt je leven had hoofdpersonage Richard Novak een broer die bijna de nobelprijs gewonnen had. Toen hing er ook spanning tussen beide broers in de lucht, maar de verhaallijnen die in mijn hoofd zaten, pasten niet in het boek. In Vergeef ons kon ik de gepassioneerde, competitieve en destructieve relatie tussen Harry en George tot op het bot uitspitten.

Het is makkelijker voor mij om te schrijven over de ervaringen van iemand anders dan over die van mezelf. Eerlijk gezegd weet ik niet eens wat mijn standpunt over veel zaken is. Ik ben een echte fictieschrijver: ik werk vanuit mijn verbeelding. Ik denk eerlijk gezegd niet dat er nog veel schrijvers rondlopen zoals ik. De meeste collega’s schrijven romans die gebaseerd zijn op hun eigen leven. Als ik dat zou doen, zat ik al jaren op droog zaad.

 

Vanaf de eerste zin in Vergeef ons zit je meteen in de actie.

HOMES: Ja, dat was echt mijn bedoeling: geen flauwekul; ‘Bang!’ Dat lijkt een fluitje van een cent, maar voor mij betekende het weken van gepuzzel en getob voor ik die eerste zin op papier gezet had. Veel romans beginnen op een pastorale wijze: ‘Het was een winderige dag. De auto reed langzaam over de weg…’ Soms duurt het bladzijden vooraleer het verhaal echt van start gaat. Dat wou ik niet: ik wou een roman schrijven op het ritme van het moderne leven. Daarom ook zit er zoveel technologie in, zoals in de scènes waarin Harry via het internet op zoek gaat naar seksdates.

 

Heb je zelf de sites uitgetest waar je afspraken voor kinky seks kunt maken?

HOMES: Natuurlijk. De door seks geobsedeerde huisvrouwen waarmee Harry afspreekt, bestaan echt. Tijdens mijn chatsessies met hen schrok ik van de nauwkeurigheid waarmee die brave dames omschreven wat ze aan te bieden hadden en waar ze naar op zoek waren. Zonder enige schroom vertelden ze me wat ze lekker vonden of waar ze opgewonden van raakten. Al hun fantasieën vloeiden er zo uit.

 

Harry wordt als professor politicologie op een vreemde manier ontslagen. De universiteit waar hij werkt, vindt het verleden niet interessant meer. Alleen de toekomst telt nog. Daarom moet hij als historicus gaan.

HOMES: Die tendens zie je weerspiegelt in de hele Amerikaanse cultuur en in het beleid. We negeren het verleden en nemen geen weloverwogen, doordachte beslissingen meer. We nemen alleen nog beslissingen op zeer korte termijn. Dat heeft ook te maken met ons politiek systeem: de presidents- en parlementsverkiezingen volgen elkaar te snel op. Als je gedwongen bent om je economisch en sociaal beleid om de vier jaar te veranderen, eindig je in chaos. We leren ook niet van de fouten die we vroeger gemaakt hebben. Zolang we niets bijleren, zal de geschiedenis zich blijven herhalen.

 

Ook president Obama leert niet van de fouten uit het verleden?

HOMES: Ik ben een medestander van Obama, maar ik vind dat hij veel duidelijker moet communiceren over waar hij met ons land naartoe wil. Natuurlijk zijn er verzachtende omstandigheden. Ik denk dat Obama zelfs na één ambtstermijn nog altijd geen juist beeld heeft van wat er zich achter de schermen afspeelt en dat er informatie voor hem wordt achtergehouden. Regeringen komen en gaan, maar het merkwaardige is dat een hele rist toplui die netjes buiten beeld blijven, altijd op hun stoel blijven zitten. In de coulissen ontmoet je nu nog de heren en dames die mee het beleid van George Bush hielpen uitvoeren. Eind jaren zestig, begin jaren zeventig groeide ik op in Washington DC, het centrum van de politieke macht. Telkens wanneer er een nieuwe regering aan het bewind kwam, verdwenen er klasgenootjes en kwamen er nieuwe in de plaats. Halverwege de jaren zeventig veranderde dat: mensen hadden geen zin meer om voortdurend ‘verplaatst’ te worden, dus sloten ze akkoorden waardoor ze vaste kabinetsmedewerkers werden, ongeacht of er Democraten of Republikeinen aan de macht waren. Vandaag heeft dat als consequentie dat het ongelooflijk moeilijk is om de grote Amerikaanse tanker een nieuwe koers te laten varen: al die carrièretijgers die al dertig jaar dezelfde plaats bezetten, zorgen voor onnodig veel ballast.

 

Vind je dat je als schrijver de taak hebt om kritiek te leveren op het systeem?

HOMES: Ik ben in mijn werk geobsedeerd door de waarheid en wil mensen laten zien wat ze liever niet willen zien. Ik zeg voortdurend: ‘Kijk in de spiegel.’ Al vrees ik dat we niet al te helder naar onszelf kijken. Als we echt het land willen worden wat we beweren te zijn, zullen we heel wat tandjes moeten bijsteken. Ik vind het zo merkwaardig dat veel Amerikanen niet lijken te beseffen dat goede, betaalbare gezondheidszorg en uitstekend onderwijs van levensbelang zijn voor een gezonde samenleving. Als je geen goede scholen meer hebt, studeren er ook geen uitstekende vaklui meer af. We hebben ons onderwijs zwaar verwaarloosd. In veel landen met een beter schoolsysteem dan het onze, wordt er diep nagedacht over welke jobs ze binnen tien jaar nodig zullen hebben om toekomstige problemen het hoofd te bieden. Bij ons ligt niemand wakker van de nabije toekomst. De fabrieksjobs verdwijnen richting Azië. Niemand vraagt zich af hoe we ze terug kunnen halen. Natuurlijk kost het meer om in Amerika auto’s te produceren, maar we zorgen er dan wel voor dat mensen een inkomen hebben zodat ze in staat zijn de auto te kopen die ze zelf gemaakt hebben. Te weinig beleidsmakers vragen zich af hoe we onze kinderen moeten voorbereiden op de digitale toekomst. Daarnaast zouden we jonge mensen ook een ecologisch bewustzijn moeten meegeven. Maar dat gebeurt niet. Wij, Amerikanen, vinden onszelf zo slim, zo gesofisticeerd en zo getalenteerd. In werkelijkheid zijn we ons kompas kwijt: we weten niet eens meer wie we zijn of welke richting we uitmoeten.

 

 

 

Big American Novel

 

Van kinds af wist A.M. Homes (1961) dat ze geadopteerd was. Vijf jaar geleden schreef ze daar de openhartige autobiografie De dochter van de minnares over. Op kerstmis 1992, op haar 31e, kwam ze erachter wie haar werkelijke ouders zijn: moeder Ellen was een braaf meisje van 17 die zich had laten verleiden door haar baas Norman, een corpulente ondernemer met een vrouw en vier kinderen, een villa met zwembad en een vloot auto’s. De ontmoeting met Homes’ biologische ouders draaide uit op een mislukking.

Naast fantastische romans schrijft A.M Homes ook meesterlijke kortverhalen. Vergeef ons was oorspronkelijk zo’n kortverhaal. A.M. Homes: “Het literaire tijdschrift Granta publiceerde het en Salman Rushdie was er wild van. Hij selecteerde het voor The Best American Short Stories van 2008. Salmans ‘motie van vertrouwen’ motiveerde mij om meer risico te nemen en het verhaal uit te werken tot een roman. Vergeef ons moest dan maar mijn Big American Novel worden.” Die ambitie maakte ze helemaal waar.

 

A.M. Homes, Vergeef ons, De Bezige Bij (originele titel: May we be forgiven), 512 blz., 19,90 euro.

 

© Jan Stevens

Vergelijkbare berichten