In 1938 richtte pater Henri de Greeve de Bond Zonder Naam (BZN) op. Hij wou van de Bond een beweging maken die de christelijke naastenliefde in woord en daad gestalte moest geven. Wie nu ‘Bond Zonder Naam’ zegt, denkt er spontaan Phil Bosmans bij, ook al heeft hij ondertussen de fakkel doorgegeven aan anderen. Henri de Greeve is weggedeemsterd in de annalen van de geschiedenis. 

De spreuken van Bosmans en BZN sieren menige Vlaamse huiskamer. Heel wat mensen putten troost uit hun gevleugelde woorden; sommige critici vinden ze melig en naïef. Phil Bosmans zelf is overtuigd van de nood aan en de zinvolheid van zijn geschriften: “We kunnen kopen wat we willen en toch zijn we niet gelukkig. De welvaart zegt ons niets meer. We zijn alles beu. Mijn teksten zijn actueel, ook in andere landen. Mijn boeken hebben zelfs in Noorwegen succes. De jongeren uit het hoge noorden grijpen er massaal naar. De universiteit van Oslo heeft onderzocht hoe dat komt. Mijn levensfilosofie blijkt een leegte op te vullen bij de Noorse calvinisten. Als een calvinist van iets geniet, moet hij er later voor boeten. Ik vind dat je altijd van het leven moet genieten.”

ECONOMIE

Is geld de wortel van alle kwaad?

“De wortel van het kwaad zit in de mens. De mens kan verleid worden door geld en hij kan het verkeerd gebruiken. Het is verbazingwekkend te moeten vaststellen dat mensen die veel geld hebben, nooit tevreden zijn. Ze willen steeds meer. Wie verslaafd is aan geld, is een gehandicapte.

Onze samenleving wordt gedirigeerd door geld en macht. Nogal wat politici willen de voornaamste en de machtigste zijn. Tegelijkertijd gaan ze er prat op dat ze handelen in naam van de bevolking. Ze maken zichzelf iets wijs. Ook in grote bedrijven draait het dikwijls alleen maar om geld. Arbeiders en bedienden worden vaak opgejaagd en uitgebuit. Volwassenen en kinderen in ontwikkelingslanden dienen enkel om geëxploiteerd te worden. Bedrijfsleiders willen op hun kap snel en veel geld verdienen.

Ooit heb ik de spreuk gelanceerd: ‘Als je alleen maar geld hebt, ben je geen cent waard.’ Het centrum van de wereld is niet langer Rome of Jeruzalem, maar Wall Street. Degenen die daar met miljarden speculeren, vergeten dat ze eigenlijk aan het spelen zijn met levens van mensen.

Ik heb geen aandelen en ik wil er ook geen. Enkele jaren geleden was de koers van de dollar gezakt tot zeven eurocent. Als ik toen dollars gekocht had, was ik nu een rijk man geweest. Maar wat ik de anderen verwijt, mag ik zelf niet doen.”

GELUK

Hebben wij het recht om gelukkig te zijn?

“We hebben de plicht om gelukkig te zijn. In de korte tijdspanne dat we op deze planeet rondlopen, moeten we zelf gelukkig zijn en anderen gelukkig maken. Gelukkige mensen worden nooit gevaarlijke mensen.

Het overgrote deel van de wereldbevolking leeft in armoede. Wekelijks verspelen we met zijn allen acht miljoen euro aan de lotto of de nationale loterij. Als Broederlijk Delen of 11.11.11 erin slagen om jaarlijks twee miljoen euro op te halen, juichen we. De ellende in de derde wereld blijft niet bestaan door een gebrek aan middelen of communicatie, maar omdat de rijken hun rijkdom willen beschermen. Ze houden niet van de armen.

De meeste Belgen hebben het relatief goed en zijn toch niet gelukkig. De overgrote meerderheid heeft alles wat ze wenst en kan kopen wat ze droomt. Desalniettemin hoor ik mensen vaak zeggen: ‘We zijn alles beu.’ Wat missen ze? Waarom zoeken sommigen heil in drugs en verdoving? Er is hen wijsgemaakt dat er een uitwendig middel bestaat om gelukkig te zijn. Dat is één van de grootste leugens van de voorbije twintigste eeuw.

Je vindt geen geluk als je een lotje koopt uit de loterij. Geluk is een schaduw die je volgt op de momenten dat je er niet aan denkt. Hoe vaak hoor je mensen niet zeggen: ‘Toen waren we toch gelukkig.’ Ze situeren het geluk ergens in het verleden. Maar op het moment zelf beseften ze het niet. Dat besef komt pas wanneer ze in de miserie zitten.

Geluk is een echo die antwoordt op de gave van jezelf. Hoe meer een mens zich inzet voor een ander, hoe gelukkiger hij wordt. Ik geloof in God die liefde is. Alleen door liefde, verdraagzaamheid en vriendschap kan geluk geboren worden.”

HEDONISME

Is genot altijd goed?

“Genot is goed zolang je geen schade berokkent aan anderen of aan jezelf. Iedereen mag profiteren van het leven. Wie dat op de rug van anderen doet, is verkeerd bezig.

Ik hoop dat jongeren zich ooit zullen realiseren dat het gebruik van drugs noodlottig is. Tegenwoordig hebben ze niets anders. Ze vluchten erin weg. Jonge mensen worden in een kindonvriendelijke wereld gegooid en moeten hun plan trekken. Ze komen terecht in een maatschappij die de hunne niet is. Te weinig mensen bekommeren zich om hen, of verstaan de kunst om hen aan te spreken en hen een toekomst te geven. Je zou verwachten dat ouders die taak op zich nemen, maar vaak moeten zij zelf opgevoed worden. Veel ouders zijn niet meer in staat om hun eigen kinderen leiding te geven. We zitten met een geestelijke leegte. Belangrijke waarden zijn niet met geld te koop. Ouders besteden te veel aandacht aan het materiële en te weinig aan het spirituele. Een mens sterft als hij geestelijk dood gaat. Zo zijn er velen.”

LEVEN

Is het juist om de genen van een ongeboren kind te manipuleren?

“De natuur moet gerespecteerd worden. God heeft ons het verstand gegeven om de natuur te onderzoeken en in dienst te stellen van de mens. Op veel plaatsen hebben we de natuur vernietigd. Op termijn keert zich dat tegen ons.

Wie genetisch ‘verbeterd’ wordt, is niet langer dezelfde mens. Laten we respect hebben voor de mens zoals hij geschapen is en op deze wereld terechtgekomen is. Ik vind het goed dat wetenschappers met de hulp van de genetica ziektes trachten uit te schakelen. Maar genenonderzoek kan ook misbruikt worden. Met een mes kun je ofwel brood snijden, ofwel iemand in het hart steken. Veel dingen hebben een positieve en een negatieve kant.”

OUDERDOM

Moeten we ouderen respecteren?

“Ik vind het jammer dat nogal wat ondernemingen ouderen afdanken en bij het oud ijzer zetten. Die oudere werknemers bezitten een schat aan ervaring en kunnen bedrijven heel wat levenservaring bijbrengen. In ontwikkelingslanden worden ouderen respectvol behandeld. Wie oud wordt, gaat inwonen bij zijn kinderen. Bij ons is de familieverbondenheid verloren gegaan. Wij zonderen onze oudjes af in rusthuizen. Nee, een mens moet oud kunnen worden in zijn eigen omgeving. Als je een volgroeide boom verplant, sterft hij.

Onze maatschappij is volop in evolutie. Wij vergrijzen en de vluchtelingen zorgen voor vers bloed. Voor de meeste mensen zijn ze niet welkom, voor een minderheid wel. Een samenleving die massaal vergrijst, is gedoemd te verdwijnen. Medici proberen ons zo lang mogelijk in leven te houden. Dat is goed, want elk mensenleven is de moeite waard. Maar het kost ons wel handenvol geld. Als we geen nieuwe mensen toelaten, eindigen we met een gemeenschap van grijsaards. Dat zou rampzalig zijn.”

RELIGIE

Hoe weten we of er een God bestaat?

“Ik kan God niet bewijzen en ik wil het ook niet. Ik weiger om God tot een object van mijn verstand te maken. God bewijst zichzelf. God is liefde en liefde kan mensen voorthelpen in hun leven. Wie kan bidden, weet na enkele jaren dat hij bestaat. Je krijgt antwoorden, maar je moet ze leren verstaan.

God is onzichtbaar, hij komt niet in je arm knijpen en je kunt hem niet op de koffie vragen. Af en toe grijpt hij in. Waarom hij dan niets doet aan de ellende in de wereld? Die vraag komt telkens weer terug. Toen in Columbia door een vulkaanuitbarsting een hele stad vernietigd werd, schreef een ongelovige vriend me: ‘Jouw God is een moordenaar.’ God laat het lijden toe opdat we wakker zouden worden en ervaren dat het leven kort en broos is. Dat klinkt misschien cynisch, maar hoe moet God het ons anders duidelijk maken? Hij had ons aan de lopende band kunnen laten genieten van alles en nog wat. Maar dat doet hij niet: hij maakt er ons attent op dat er nog een leven na dit leven is.

De katholieke kerk heeft in het verleden misschien teveel de nadruk gelegd op het leven na de dood in plaats van op het leven ervoor. Ze heeft mensen schrik aangejaagd met hemel en hel. Nu is dat gelukkig veranderd. Mensen van de kerk zijn ook maar mensen, ze maken fouten en zien sommige dingen verkeerd. Wie voor het eerst het evangelie openslaat en erin begint te lezen, voelt zich waarschijnlijk niet direct aangesproken. Maar als je dat boek in je leven integreert en er regelmatig in leest, ontdek je er de kracht van. Als het evangelie niet bestond, zou men het moeten uitvinden. Het bevat de sleutel om op deze aarde gelukkig te zijn.

Jezus is de zoon van God. Hij heeft ongelooflijke dingen gedaan en de wereld in een nieuwe richting gestuurd. De mensen die dicht bij hem stonden hebben allemaal hun leven voor hem gegeven. Dat doe je niet zomaar. God heeft zich in Jezus kenbaar gemaakt. De liefde heeft een lichaam, handen, voeten en een warm mensenhart gekregen. Christus is het voorbeeld voor alle christenen.

Ik weet niet of de duivel bestaat, ik heb er geen bewijzen voor. Toch ben ik ervan overtuigd dat er een kwade geest actief is die alles verduistert. Van Hitler kan je moeilijk zeggen dat hij bezield was door de goede geest. Wie andere mensen uitbuit, is in de greep van het kwade.

We leven in een rationele tijd en willen alles met ons verstand begrijpen. Maar een mens is meer dan verstand alleen. Ook al kunnen we sommige dingen niet verklaren, toch weten we dat ze er zijn.”

WAARHEID

Moet je altijd de waarheid vertellen?

“Niemand kent de waarheid. Iedereen heeft zijn waarheid. Discussies en ruzies ontstaan omdat mensen anders denken, anders voelen. Op een bepaald moment in je leven aanvaard je de waarden of waarheden die je het beste liggen en waarin je wil geloven. Het evangelie is waarheid. Dat God liefde is en dat God wil dat een mens gelukkig is, zijn waarheden die voor mij buiten kijf staan. Ongelovigen geloven vandaag dit en morgen weer dat.

Er ontstaan dikwijls discussies omdat we wat de andere zegt, verkeerd interpreteren. Een man denkt, voelt en praat anders dan een vrouw. Wie wil trouwen, kan beter eerst een cursus volgen om de psychologie van zijn of haar partner te leren doorgronden. Uitspraken van gehuwden klinken vaak harder dan ze bedoeld zijn. Mensen spreken meer met hun hart dan met hun verstand.

Ik ben het eens met het gezegde: ‘Ieder zijn waarheid’. Ik heb jarenlang met zigeuners gewerkt. Ik probeerde journalisten van het zigeunerkamp weg te houden omdat ik wist dat ze foute verhalen gingen schrijven. De zigeuners vertelden de reporters verzonnen geschiedenissen over hun eigen leven. Ooit vroeg ik hen: ‘Wat hebben jullie nu weer verteld? Van dat artikel in de krant dat ik gelezen heb, klopt toch geen jota?’ Zonder verpinken, antwoordden ze me: ‘Je hebt gelijk, maar wie geen zigeuner is, heeft geen recht op de waarheid.'”

(c) Jan Stevens – Uit: Het filosofisch woordenboek, uitgeverij P, 2002