‘Ik weet niet hoe lang mijn kinderen nog hun vader zullen hebben’

Op 23 maart trouwde Wikileaks-voorman Julian Assange (50) in de gevangenis met zijn geheime lief Stella Moris (37). Op 21 april besliste de Britse rechter dat Assange mag uitgeleverd worden aan de VS. Daar riskeert hij 175 jaar gevangenisstraf. “Als Julian wordt uitgeleverd, is geen enkele journalist nog veilig.”

De uitspraak van de rechter van het Westminster Magistrate’s Court kwam keihard bij Stella Moris binnen. “De rechtbank van eerste aanleg gaf Julian in januari 2021 gelijk en wees het uitleveringsverzoek van de VS af”, zegt ze. “Maar de Amerikanen gingen in beroep. Julian mag nu wél uitgeleverd worden, niet omdat hij een misdaad beging, maar omdat de rechter zich niet wil moeien met de politieke afspraken tussen twee staten.”

Ze zwijgt en staart moedeloos in haar koffie. “Het strafste is dat die rechtbank in hoger beroep zich volmondig achter de conclusies van de rechtbank van eerste aanleg schaart. Ook zij vindt het risico zeer groot dat Julian na uitlevering zichzelf in een isolatiecel van het leven berooft. In hun uitleveringsverzoek schrijven de Amerikanen expliciet dat ze het recht opeisen om mijn man langdurig in isolatie te zetten. Tóch besloot de beroepsrechter om Julian uit te wijzen.”

Het bevel moet nu getekend worden door de Britse minister van Binnenlandse Zaken Priti Patel. Daarna hebben de advocaten van Assange tijd tot 18 mei om beroep tegen het besluit aan te tekenen. Veel hoop dat de uitwijzing daardoor afgeblokt wordt, heeft Stella Moris niet. “De enige plaats waar Julians uitwijzing naar de VS nog tegengehouden kan worden, is het Europees Hof van de Rechten van de Mens. Dat wordt zijn laatste kans.”

Stella Moris leerde Julian Assange in 2011 kennen toen ze als 28-jarige briljante advocaat internationaal recht door zijn juridische team ingehuurd werd. Een jaar later liet ze haar naam officieel veranderen in Stella Moris om zo haar ouders uit de publieke belangstelling te houden. In 2015 begonnen Assange en Moris een geheime relatie. Ze kregen twee zonen, Gabriel (5) en Max (3). Pas in april 2020 raakte hun relatie bekend toen Assange een aanvraag indiende voor een vrijlating op borgtocht.

STELLA MORIS: “Mensenrechtenadvocaat Jennifer Robinson verdedigde Julians belangen toen hij in 2010 bij de journalist Vaughan Smith in Ellingham Hall in Norfolk onder huisarrest leefde. Een jaar later huurde Jennifer me in. Zweden had zijn uitlevering gevraagd en ik moest dat helpen vermijden.”

De Zweedse justitie vroeg zijn uitlevering nadat twee vrouwen hem van verkrachting beschuldigden.

MORIS: “(zucht) Daar ga ik liever niet op in. Ik vond WikiLeaks toen al fantastisch. Met zijn organisatie lanceerde Julian datajournalistiek en zorgde ervoor dat dankzij cryptografie bronnen beschermd en anoniem bleven.”

De jonge Assange was een hacker?

MORIS: “Als tiener wel, net als Bill Gates. Als twintiger werd hij consultant in computerbeveiliging en cryptograaf. Hij begon met WikiLeaks in 2006 en wist perfect hoe hij journalistieke bronnen online kon beschermen. Hij was ook een pionier in het creëren van samenwerkingsverbanden met mediaorganisaties wereldwijd, met als doel: zoveel mogelijk impact hebben.”

Hij zette de trend voor wat een organisatie zoals International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ) nu doet met dossiers als Panama Papers en Pandora Papers? Ook zij publiceren hun bevindingen tezelfdertijd in The Guardian, The New York Times en zoveel andere media.

MORIS: “Ja. Bij Cablegate in 2010 maakte WikiLeaks 250.000 Amerikaanse diplomatieke telegrammen openbaar. Die werden met mondjesmaat gepubliceerd in vijf grote kranten: The Guardian, Der Spiegel, Le Monde, El País en The New York Times. Tot een journalist van The Guardian domweg, of met opzet, paswoorden publiceerde die toegang gaven tot het hele ongeredigeerde Cablegate-archief. De samenwerking met The Guardian verzuurde zo meteen.”

Hoe gaat het nu met uw man?

MORIS: “Er zijn momenten waarop Julian diep in de put zit en er zijn momenten waarop hij de loodzware druk beter lijkt te kunnen weerstaan. Hij herleeft als hij onze kinderen ziet.”

Hoe gaat het met u?

MORIS: “Ik weet niet wat ik daarop moet antwoorden. (stilte) Ik leef in extreem verwarrende tijden. Door de brutaliteit die Julian moet doorstaan, kreeg ik een erg donkere visie op de wereld rond mij. Vroeger hoorde ik als advocaat soms onwaarschijnlijk gruwelijke verhalen; nu beleef ik die zelf.

“We trouwden nog maar pas op een zeer bizarre plek: de gevangenis van Belmarsh. De ceremonie vond plaats in een vleugel van de gevangenis waar ik nog nooit was geweest.”

Belmarsh is bedoeld voor mensen die een ‘groot veiligheidsrisico’ vormen voor het Verenigd Koninkrijk?

MORIS: “De gevangenis is gebouwd in de jaren 1990 in de context van het conflict in Noord-Ierland. De Britten sloten er hun Ierse gevangenen op. Er hing dus altijd dat aura van ‘groot veiligheidsrisico’ én van ‘politiek gevangenen’. Vandaag is Belmarsh het zwaarst gecontroleerde detentiecentrum van het Verenigd Koninkrijk. Ik noem het de MI5-gevangenis, want de Britse geheime dienst houdt er alles nauwgezet in de gaten. Tezelfdertijd is het een doorgangshuis: de meesten verblijven er niet langer dan een paar maanden.”

Uw man is één van de uitzonderingen? Hij zit er inmiddels sinds 11 april 2019.

MORIS: “Er zijn inderdaad niet veel gevangenen die er even lang opgesloten zitten als hij. Door het grote verloop is het voor Julian moeilijk om langere vriendschappen of relaties op te bouwen. Dat vreet aan hem. Hij is niet veroordeeld voor iets; hij zit daar omdat Amerika zijn uitlevering vraagt. Wij dienden verschillende aanvragen in om hem onder borg vrij te laten. Maar de Verenigde Staten willen daar niet van weten en dringen er bij de Britse regering op aan om hem in de cel te houden. De enige juridische onderbouwing van Julians gevangenschap is het Amerikaanse uitleveringsverzoek.”

De Britse overheid gaat daarin mee door hem niet onder borg vrij te laten?

MORIS: “De redenering is dat het risico te groot is dat Julian op de vlucht zal slaan. Ze verwijzen dan naar zijn vlucht naar de Equadoriaanse ambassade in Londen in juni 2012.”

De regering is bang dat Julian Assange diezelfde truc zal herhalen?

MORIS: “Precies. Nadat de Britse politie hem op die bewuste 11 april 2019 uit de ambassade kidnapte, werd hij veroordeeld tot 50 weken gevangenschap voor het overtreden van zijn borgvoorwaarden. Nu moet u weten dat het overtreden van borgvoorwaarden in normale omstandigheden zelfs niet bestraft wordt met een boete.

“Sinds ons huwelijk op 23 maart bezocht ik hem een keer of vier, de laatste keer was twee dagen geleden. Morgen zie ik hem opnieuw.”

Was het een huwelijksceremonie met een priester?

MORIS: “Het was onze wens om door de gevangenisaalmoezenier in de echt te worden verbonden. Julian vindt veel steun bij de katholieke priester. Maar omdat de Belmarsh-gevangenis geen deel uitmaakt van zijn parochie, mocht hij ons niet officieel huwen. De priester heeft ons burgerlijk huwelijk dan maar symbolisch ingezegend. Onze zonen, mijn moeder en broer, en Julians vader en broer waren erbij. Twee cipiers hielden op de achtergrond alles in de gaten.”

Uit sympathie?

MORIS: “Die cipiers voelen inderdaad sympathie voor Julian. De voorbije jaren fluisterden verschillende gevangenismedewerkers hem toe dat ze aan zijn kant staan. Ook medegevangenen zeggen: ‘Jij hoort hier niet thuis.’

“De gevangenisdirectie toont allesbehalve begrip of medeleven. We hadden er op ons huwelijk graag twee getuigen bijgehad, Craig Murray en Charles Glass, twee vooraanstaande journalisten en goede vrienden van Julian. Ze bezochten hem regelmatig in de ambassade en spraken hem moed in. In Belmarsh mogen ze niet binnen omdat ze journalisten zijn. Dat stond letterlijk in de brief van de gevangenisdirecteur. Eerst wilden we daartegen in het verzet gaan en ons huwelijk uitstellen, maar we lieten het uiteindelijk zo. Die strijd konden we toch nooit winnen.”

Was er een feestje na het huwelijk?

MORIS: “De huwelijksceremonie mocht een half uur duren. We hadden een strategie afgesproken om het zo lang mogelijk te rekken. Er werd door alle aanwezigen extralang gespeecht. (lacht) Na de ceremonie kregen Julian en ik toestemming om een half uur met elkaar te praten in het bezoekerscentrum. We zaten daar tussen andere gevangenen en hun families.”

Er was geen drankje en een hapje voorzien?

MORIS: “Helemaal niets.”

Was het tussen u en Assange liefde op het eerste gezicht?

MORIS: “Nee. Toen ik hem die eerste keer ontmoette, stond hij in het midden van een mediastorm. Onze relatie was puur professioneel. Ik leerde hem pas echt goed kennen nadat hij in juni 2012 zijn toevlucht zocht in de Equadoriaanse ambassade. Hij vroeg politiek asiel aan, wat hij na twee maanden ook kreeg. Ik was zeer nauw betrokken bij die aanvraag. Samen met de voormalige Spaanse onderzoeksrechter Baltasar Garzon reisde ik naar Equador om Julians zaak te bepleiten.”

Het plan was dat Julian Assange na het asiel van Londen naar Equador zou verhuizen?

MORIS: “Ja. Een paar jaar lang onderhandelde Julian vanuit de ambassade met de Britse overheid. Die onderhandelingen werden abrupt afgebroken toen Edward Snowden op de proppen verscheen. Na vijf jaar in de ambassade besloot Equador Julian het staatsburgerschap te schenken. Er werd afgesproken dat hij een diplomatiek paspoort kreeg zodat hij ongestoord Groot-Brittannië kon verlaten. De Britse overheid wou dat niet toestaan, ook al hadden ze vanuit juridisch oogpunt geen poot om op te staan.

“In deze zaak rijdt het Verenigd Koninkrijk helemaal voor rekening van de Verenigde Staten. Ze gaan daarin erg ver en overtreden probleemloos alle wetten om Julian toch maar te kunnen uitleveren. Kijk naar wat ze tot hiertoe deden: ze kidnapten hem en sluiten hem zonder vorm van proces jarenlang op.”

Assange is een politiek gevangene?

MORIS: “Zeker. Hij is het slachtoffer van verschillende misdaden gepleegd door zowel de VS als het VK. De politie kidnapte hem uit de Equadoriaanse ambassade nadat Equador op een compleet illegale manier zijn asiel introk. Op het moment dat Julian te horen kreeg dat ze hem zijn statuut afnamen, werd hij al de ambassade uitgesleept. Ik kan een hele litanie aan criminele daden tegen mijn man opsommen.

“In september vorig jaar publiceerde Yahoo News een diepgravend artikel naar de plannen van de CIA om Julian fysiek uit te schakelen. Dat was geen complottheorie maar een gedegen stuk onderzoeksjournalistiek dat putte uit een dertigtal bronnen over de periode dat Donald Trumps buitenlandminister Mike Pompeo directeur van de CIA was. Daaruit blijkt dat Pompeo geobsedeerd was door Julian en WikiLeaks. Hij kon nooit verteren dat WikiLeaks meteen na het aantreden van Trump geheime documenten publiceerde die aantoonden dat de CIA Franse politieke partijen infiltreerde tijdens de verkiezingen van 2012. Pompeo werd nog pissiger op Julian nadat WikiLeaks op 7 maart 2017 vertrouwelijke CIA-documenten onder de codenaam ‘Vault 7’ op het net gooide. Die leverden het bewijs dat het overgrote deel van door de CIA ontwikkelde hacking-tools en malware, online op de zwarte markt verhandeld werd. Dat ging dan over tools waarmee ze vanop afstand de controle over auto’s konden overnemen. Of waarmee ze smart-tv’s en smartphones konden hacken en inschakelen als afluisterapparatuur. Maar ook over instrumenten waarmee ze sporen van inbraken in computers en servers konden wissen. Of waarmee ze hackings in andermans schoenen konden schuiven.”

Over al die onlinespionagetools was de CIA de controle kwijt?

MORIS: “Totaal. De klokkeluider die al die informatie aan WikiLeaks bezorgde, zat er middenin en maakte zich daar grote zorgen over. WikiLeaks lekte de tools niet, maar wel de documenten die bewezen dat ze vrij te koop waren op het net. Dankzij de ‘Vault 7’-lekken konden producenten als Apple en Samsung hun software repareren en beveiligen. Maar Mike Pompeo ging er van over de rooie en besloot tot een kruistocht tegen Julian en WikiLeaks.”

Het werd iets persoonlijks?

MORIS: “Zonder twijfel. Het Yahoo News-artikel van 26 september 2021 beschrijft gedetailleerd hoe Pompeo aan de CIA de opdracht gaf om verschillende scenario’s uit te tekenen om Julian uit de weg te ruimen. Ze maakten concrete plannen om hem te kidnappen, af te voeren naar een geheime CIA-gevangenis of black site én te vermoorden. Ze tekenden ook een desinformatiecampagne uit om Julian en WikiLeaks in diskrediet te brengen.

“In de aanloop naar Julians arrestatie hebben ze die strategie helemaal ontvouwd: het ene na het andere bullshitverhaal werd de wereld ingestuurd. Eén van die verhalen was de zogenaamde scoop op de voorpagina van The Guardian in november 2018 dat Julian in de Ecuadoriaanse ambassade geheime besprekingen voerde met Trumps voormalige campagnemanager Paul Manafort. Zowel Manafort als Julian ontkenden die besprekingen, tóch ging The Guardian over tot publicatie. Tot vandaag vind ik dat een smet op de reputatie van die krant; ze liet zich toen door Pompeo en de CIA bespelen. Zo hielp The Guardian mee aan het vernietigen van Julians reputatie zodat hij makkelijker gearresteerd kon worden. Ik ken Julian door en door en kan u verzekeren: al die aanvallen op Julians karakter zijn ongegrond.”

Volgens sommigen is Julian Assange een narcist die WikiLeaks gebruikte voor zijn eigen eer en glorie.

MORIS: “Dat is absurd, want jarenlang kwam Julian er niet publiek voor uit dat hij de stichter van WikiLeaks is. Natuurlijk kreeg hij in de loop der jaren zeer veel vijanden. Gedeeltelijk is dat een gevolg van het WikiLeaks-model waarvan mediakritiek een vast onderdeel is. WikiLeaks wordt onterecht voorgesteld als een website die ruwe, ongefilterde informatie de wereld instuurt.”

En die daardoor soms de levens van mensen in gevaar brengt.

MORIS: “Nu echoot u het Pentagon, na de publicatie van de Afghaanse oorlogsdagboeken in 2010. Wat onzin was, want 15.000 documenten met gevoelige informatie werden toen door WikiLeaks juist níet gepubliceerd om geen mensenlevens in gevaar te brengen.

“WikiLeaks dumpte nooit zomaar data; er werd altijd moeite gedaan om mensen te beschermen. Wat WikiLeaks wel doet, is analyseren en verifiëren. Julian pleit voor ‘wetenschappelijke journalistiek’. Volgens hem kan de journalistiek alleen het kwaliteitsniveau van de wetenschap benaderen als journalisten bereid zijn zich te onderwerpen aan peerreview, aan toetsing door collega’s. De zogenaamd ‘grote media’ vonden dat een bedreiging, zeker ten tijde van hun verslaggeving over de oorlogen in Afghanistan en Irak. WikiLeaks oogste het ene succes na het andere en dat vonden zij niet leuk.

“Julian was een outsider die dankzij WikiLeaks meer invloed kreeg dan The New York Times en The Guardian. WikiLeaks werd synoniem voor: ‘betrouwbare informatie’. Klassieke media stonden op dat moment door de digitalisering zwaar onder druk. Julian was bang dat hun tanende levensvatbaarheid ook hun geloofwaardigheid zou aantasten. Het is dus niet zo verwonderlijk dat hij toen in de mainstreammedia in sneltreinvaart vijanden maakte.

“Maar afgezien van alles wat er in het verleden tussen The New York Times, The Guardian, The Washington Post en Julian misliep: vandaag vormen àlle media één front in het verzet tegen Julians uitlevering aan de VS.”

Omdat ze ondanks alle meningsverschillen Julian Assange als een journalist beschouwen?

MORIS: “In 2013 besloot het Amerikaanse departement van Justitie na drie jaar onderzoek om Julian niet te vervolgen voor de publicatie van door Chelsea Manning gelekte documenten. Het was tot de conclusie gekomen dat Julian zich ten opzichte van Manning gedragen had zoals een journalist tegenover een bron. Justitie was bang voor een cascade aan vervolgingen, want als ze WikiLeaks en Assange voor de rechter sleurde, moest ze dat ook doen met The New York Times, The Washington Post en The Guardian. Die hadden de documenten van Manning immers mee gepubliceerd. Justitie stelde toen letterlijk: ‘Julian Assange is geen hacker, maar een uitgever.’ Tot vandaag blijft die stelling overeind. Toch willen de Amerikanen hem nu uitgeleverd zien zodat ze hem tot 175 jaar gevangenisstraf kunnen veroordelen. Wat alleen maar bevestigt dat Julian een politiek gevangene is. Ik ontken niet dat hij de voorbije jaren veel mensen boos maakte. Alleen is dat geen misdaad.”

In 2015 sloeg de vonk tussen u en Assange over. Een geheim liefdesleven in een ambassade vol camera’s; dat moet niet eenvoudig geweest zijn. Want Julian werd bespioneerd?

MORIS: “De eerste twee jaar viel dat nog mee. Het échte gespioneer begon in 2017 door een Spaanse beveiligingsfirma die werkte in opdracht van de CIA. Ze volgden me ook buiten de ambassade. Er werden zaken gestolen en er werd ingebroken in kantoren, zoals dat van Baltasar Garzon. Van die inbraak bestaat beeldmateriaal. Julians vergaderingen met zijn advocaten in de ambassade werden zonder hun medeweten opgenomen. Op een keer vonden ze opnameapparatuur, verborgen onder een brandblusser. Er hingen overal camera’s, zowel duidelijk zichtbaar als weggestopt.”

Ook in Julians kamer?

MORIS: “Zeker weten we dat niet, maar er zijn vermoedens en aanwijzingen dat ze hem ook daar in de gaten hielden. De Spaanse politie heeft een deel van het spionagemateriaal in handen en voert onderzoek naar die door de CIA gefinancierde beveiligingsfirma.”

Jullie kregen in het grootste geheim ook twee kinderen.

MORIS: “Gabriel en Max zijn nog klein, maar ik weet niet hoelang ze nog hun vader zullen hebben. Een paar maanden? Een jaar? Ik weet niet of ze hem ooit nog zullen terugzien. De jongste is pas drie. De oudste is geboren toen Julian in de ambassade leefde. Onze zonen hebben hun papa nooit bewust buiten de muren van de gevangenis meegemaakt.”

Zo te horen investeerde de CIA heel wat geld in uw man.

MORIS: “Dat is een gevolg van die persoonlijke obsessie van ex-CIA-directeur Mike Pompeo. De Ecuadoriaanse ambassade werd de speeltuin van de CIA. Het is toch ongelooflijk dat de Amerikaanse geheime dienst gewoon haar gang mocht gaan in een ambassade in het centrum van Londen? Dat CIA-spionnen er rustig konden overleggen of ze die politiek vluchteling in de ambassade van Equador zouden vermoorden of ontvoeren?”

Hebt u contact met de Britse regering?

MORIS: “Geen enkele minister wil me ontvangen. Weet u wat het probleem is? Toen Julian van Equador asiel kreeg, voelde de toenmalige Britse regering zich voor het oog van de wereld vernederd. Want de Equadoriaanse overheid stelde dat Julian in Engeland politiek vervolgd werd, dat zijn fysieke integriteit op het spel stond en dat hij het risico liep om gefolterd te worden.

“In 2012 concludeerde Juan Mendez, de toenmalige VN-rapporteur over foltering, na een 14 maanden durend onderzoek dat Chelsea Manning, toen nog Bradley, in gevangenschap gefolterd werd. Volgens de VN-rapporteur was ze het slachtoffer van een wrede, onmenselijke behandeling. Equador hield er rekening mee dat Julian na uitlevering naar de VS aan dezelfde behandeling onderworpen zou worden.

“President Obama volgde de redenering van zijn ministerie van Justitie: Julian kon niet vervolgd worden omdat hij een uitgever en journalist is. Opvolger Donald Trump veranderde onder invloed van Mike Pompeo het geweer radicaal van schouder. Zij gingen maar al te graag achter een uitgever en journalist aan. Zij beschouwden de opsluiting en veroordeling van Julian als een precedent om nog andere journalisten en uitgevers te kunnen aanpakken.”

En president Joe Biden?

MORIS: “Hij zet dat beleid van Trump voorlopig gewoon voort. Weet u wat ik zo schokkend vind? Dat Pompeo en de CIA het niet enkel op Julian gemunt hadden, maar ook plannen smeedden om andere journalisten in de EU fysiek uit te schakelen. Medestanders van Julian die uit pure wraak op een hitlist gezet werden. We weten met zekerheid dat de beveilingsfirma in de Equadoriaanse ambassade manieren zocht om Julian te vergiftigen.”

Hebt u daar bewijzen voor?

MORIS: “Een klokkenluider uit dat bedrijf heeft dat verklaard. Ze maakten concrete plannen om Julians voedsel te vergiftigen. Uiteindelijk deden ze het niet omdat ze bang waren dat er een camera in Julians ijskast hing.

“De voormalige Ecuadoriaanse president Rafael Correa was Julian gunstig gezind. Opvolger Lenin Moreno kon mijn mans bloed drinken. Zijn regering werkte volledig mee met de Amerikanen. Moreno gaf hen zelfs toestemming om de diplomaten uit de ambassade te ondervragen over Julians handel en wandel. Eén van die vragen was: ‘Waar slaapt hij?’ Ze toonden een plattegrond van de ambassade. ‘Duidt aan waar zijn bed staat.’ Waarom wilde de Amerikaanse overheid weten waar Julian sliep?

“Ik praat daar nu heel gewoon over, terwijl het zo sinister is. (stilte) Julian legde via WikiLeaks misdadige activiteiten van staten bloot, zoals foltering en schending van mensenrechten. Het gevolg is dat hij nu zelf slachtoffer is van exact dezelfde misdaden. Hij is een geaccrediteerde journalist. Als hij wordt uitgeleverd, is geen enkele journalist nog veilig. Dan kunnen ze ook u laten oppakken als u iets schrijft wat hen niet zint. Als de VS met hun First Amendment en freedom of speech al zoveel over heeft om Julian uit te schakelen, bestaat persvrijheid in werkelijkheid toch niet meer? Dan krijgen àlle regimes toch vrij spel om àlle journalisten achter de tralies te draaien?”

Wordt u nu in de gaten gehouden?

MORIS: “Zeker. Ze hoeven me daarvoor zelfs niet in levende lijve te volgen. Via mijn telefoon kennen ze mijn hele handel en wandel. Ik draag ze gewoon mee in mijn handtas. (vermoeid lachje)”

© Jan Stevens