Dark net

Jamie Bartlett dompelde zich onder in het darknet, de onderwereld van het internet, waar volkomen anoniem kinderporno kan worden gedownload en vriendschap kan worden gesloten met drugsdealers en terroristen. “Voor een ondernemende student-dealer is het darknet een eenvoudige, relatief veilige bevoorradingsroute. We moeten ons daar ernstig zorgen over maken.”

 

De Britse onderzoeker Jamie Bartlett is directeur van het Centre for the Analysis of Social Media van de in Londen gevestigde denktank Demos. Een jaar lang verkende hij de onderwereld van het internet. Hij downloadde de TOR-browser en surfte vervolgens anoniem over het dark web, waar hij drugs kocht en kennis maakte met verzamelaars van kinderporno. Hij werd uitgenodigd op de sessies van amateur-webcamgirls en sloot vriendschap met ‘trollen’ – anonieme surfers die er een heidens genoegen in scheppen argeloze internetgebruikers het bloed van onder de nagels te pesten. Zijn virtuele avonturen bundelde hij in Dark Net, waarvan de Nederlandse vertaling in december verschijnt.

“Het kleinste kind kan TOR downloaden”, zegt Bartlett. “De browser is legaal en werkt net als Google Chrome of Safari. Het lastigste is je weg vinden van zodra je op het netwerk zit. De webpagina’s bestaan uit betekenisloze getallen. Er zijn een paar zoekmachines, maar die werken niet naar behoren. De webmasters van het darknet willen niet dat je hun sites vindt, ze linken niet door naar andere en worden niet geïndexeerd.”

TOR staat voor The Onion Router, een open netwerk dat net als een ui uit verschillende lagen bestaat en het mogelijk maakt om anoniem tot in de diepste krochten van het ‘deep web’, het niet door zoekmachines geïndexeerde internet, af te dalen. Vandaag staat TOR zowat synoniem voor ‘darknet’ en geldt het als dé toegangspoort tot het criminele dark web. Jamie Bartlett: “Van op een gewone computer kun je daar via de TOR-browser ongestoord rondsurfen. De browser verbergt je IP-adres waardoor niemand kan achterhalen wie je bent of in welk land je computer staat. De geheime dienst van de Amerikaanse marine ontwierp indertijd de technologie. Nu is het een open source-project dat gerund wordt door de TOR Foundation. Iedereen mag verbeteringen aan de browser aanbrengen en iedereen mag hem ook gratis gebruiken.”

 

Wat zijn de motieven van de mensen achter die TOR Foundation?

JAMIE BARTLETT: De meesten worden gedreven door ideologie: het zijn libertairen met een hekel aan de staat. Ze ijveren voor een vrij internet en maken zich zorgen over het overheidstoezicht. TOR-adepten zijn niet noodzakelijk geschifte activisten of hackers, vaak zijn het mensen zoals jij en ik die het belangrijk vinden om te kunnen communiceren via een beveiligd, gecodeerd netwerk. Ze delen allemaal dezelfde hekel aan controle en bemoeienis van staten of grote bedrijven. Ze willen niet dat Facebook of Google hun surfgedrag netjes registreert en bouwen aan een netwerk waar zowel de Amerikaanse geheime dienst NSA, als de Russische en de Chinese geheime diensten geen vat op hebben.

 

TOR is vandaag niet alleen de favoriete browser van onderzoeksjournalisten, mensenrechtenactivisten en klokkenluiders, maar ook van drugsdealers, wapenhandelaars, pedofielen, terroristen en extremisten.

BARTLETT: Het ‘reguliere’ internet is ook zowel een uitstekend hulpmiddel voor journalisten, als een fantastisch platform voor bijvoorbeeld extreemrechtse activisten. ‘Onze’ nationalistische English Defence League dankt haar recente spectaculaire groei aan Facebook. Zonder het gewone internet was die organisatie nooit zo groot geworden. De Noorse terrorist Anders Breivik schreef in zijn 1500 bladzijden dikke manifesto: ‘Facebook is de beste manier om contact te leggen met andere nationalisten.’ Versleutelde netwerken zoals TOR zijn ideaal voor wie er belang bij heeft om in het verborgene te blijven. Dat geldt dan inderdaad zowel voor journalisten en mensenrechtenactivisten, als voor liefhebbers van kinderporno, drugsdealers of aanhangers van de Islamitische Staat (IS). Ik heb de laatste maanden trouwens heel wat chatberichten verzameld van IS-aanhangers die elkaar informeren over hoe ze TOR best downloaden en gebruiken.

 

U begint uw boek met het verhaal van Sarah, een webcam-meisje wier leven in de zomer van 2013 tot een hel herleid werd door internet-trollen: ze hadden expliciete naaktfoto’s naar haar nietsvermoedende familie en vrienden gemaild. Probeerden ze haar zo te chanteren?

BARTLETT: Nee, trollen koeioneren internetgebruikers alleen maar voor de lol. Ze lokken mensen doelbewust in de val en maken ze naderhand met alle mogelijke middelen met de grond gelijk. In het dagelijkse leven zijn internet-trollen gewone mensen. Je vriendelijke collega op het werk ontpopt zich ’s avonds achter zijn computer misschien tot een meedogenloze trol die een meisje dat ergens een naaktselfie gepost heeft, tot zelfmoord drijft.

 

Zonder het internet was die vriendelijke collega waarschijnlijk nooit een trol geworden?

BARTLETT: Met die vraag raak je de kern van de discussie: heeft het internet ons gedrag ingrijpend veranderd, of is ons onlinegedrag niet meer dan een weerspiegeling van wat we vroeger offline deden? Het is lastig om daar een algemeen geldend antwoord op te geven. Sommigen gaan er zich inderdaad anders, slechter, door gedragen. Op anderen lijkt het internet dan weer geen enkele invloed te hebben. Op Twitter en allerlei internetfora ontpoppen brave huisvaders zich soms tot bullebakken. Maar dat wil nog niet zeggen dat hun karakter door het internet veranderd is, of dat hun ware aard pas door het internet naar boven komt. Twintig jaar geleden scholden ze hun tv-toestel verrot; nu delen ze hun ergernis op Twitter. Vandaag catalogeren en meten we de online-haat, waardoor we de indruk krijgen dat mensen grotere en hartelozere bullebakken geworden zijn dan vroeger.

 

In een programma op een van onze zenders confronteert een journalist wekelijks mensen met een niet zo fraaie tweet die ze de wereld ingestuurd hebben. Helden van het internet, heet dat item.

BARTLETT: De ‘helden van het internet’ die ik ontmoet heb, zijn zielige, kwade, verbitterde figuren. Vaak had ik medelijden met hen. Maar achter hun scherm, in de eenzaamheid van hun kamer en verscholen achter een pseudoniem, ontpopten ze zich tot onwaarschijnlijke jaloerse griezels. Ze leken niet te beseffen wat ze anderen aandeden. De slachtoffers van internet-trollen zijn meestal welvarender, rijker, succesvoller dan degenen die hen de duvel aandoen.

 

U hebt verschillende mensen ontmoet die op het darknet actief zijn. Hoe moeilijk was het om contact met hen te leggen?

BARTLETT: Zowat een half jaar probeerde ik via chatrooms op het darknet mensen ervan te overtuigen om met mij te praten. Bloed, zweet en tranen heeft het gekost, maar van zodra ik hun vertrouwen gewonnen had, veranderden sommigen in heuse spraakwatervallen. Velen voelen zich verkeerd begrepen. Als ze dan een luisterend oor vinden, worden ze open en blijven ze praten.

 

Zoals de getrouwde man met kinderen die geklist werd met kinderporno en beweerde dat hem dat zonder het internet nooit was overkomen?

BARTLETT: Ik had het gevoel dat hij eerlijk was. Hij vertelde me dat hij bijna per ongeluk in contact kwam met kinderporno. Als hij niet zo makkelijk aan tienerporno geraakt was, en later aan porno met nog jongere kinderen, was het voor hem nooit zo fout gelopen. Kinderpornografie is op het darknet een categorie apart. In tegenstelling tot de meeste andere darknet-webmasters, willen de verzamelaars van kinderporno dolgraag dat je hun collecties vindt. Ze zijn zeer trots op hun verzameling en staan te springen om hun filmpjes en foto’s met je te delen. Ze willen alleen niet dat jij weet wie ze zijn en waar ze zijn. TOR staat vol lijsten met links naar kinderpornosites. Pedofielen delen die links met elkaar via chatrooms.

Na de publicatie van mijn boek in Groot-Brittannië zochten veroordeelde pedofielen contact met me. Ze stuurden me brieven waarin ze vertelden dat ook voor hen het darknet als een trigger gewerkt had. Pedofilie en kinderporno zijn beladen onderwerpen en vandaag durft niemand het aan om te luisteren naar de verhalen van op het eerste gezicht volstrekt normale echtgenoten en vaders. ‘Verzamelaars van kinderporno zijn walgelijk en horen in de cel.’ Proberen te begrijpen waarom iemand een collectioneur wordt, is als vloeken in de kerk. We lijken vergeten te zijn dat door het internet flink wat obstakels verdwenen zijn. De digitale snelweg maakt het mogelijk dat iedereen nu met alles kan experimenteren. Je vindt er alles en kunt je er straffeloos als de goorste klootzak gedragen. Er worden nu mensen opgepakt met kinderporno op hun computer die vóór het internettijdperk waarschijnlijk nooit illegale pornobeelden verzameld zouden hebben. Porno is slechts een muisklik van iedereen verwijderd.

 

Door het internet zijn niet alleen de gebruikers van porno, maar ook de producenten ‘gedifferentieerd’. Er is een parallelle industrie ontstaan van gewone mensen die als Do It Yourself-pornoster voor hun webcam een flinke cent bijverdienen.

BARTLETT: De grootste site voor do it yourself-porno is het in 2011 van start gegane Amerikaanse Chaturbate. Vandaag verdienen wereldwijd ongeveer 50.000 mensen, waarvan de overgrote meerderheid vrouwen, hun brood met cammen vanuit hun eigen slaapkamer. Miljoenen mensen kijken naar de webcams op Chaturbate. De porno is veel ‘realistischer’ dan die van de professionele filmpjes.

 

U bent zelf met zo’n meisje aan de andere kant van de webcam gaan zitten.

BARTLETT: Ja, ik was in haar kamer terwijl zij samen met twee andere meisjes aan het werk was en er 5.000 mensen online live keken. Ze verdiende 500 pond voor drie uur werk. De kijkers hebben de illusie dat ze gratis toekijken. Ze geven fooien, net als in een stripclub. Niemand moet ‘inkom’ betalen; als je een handeling het einde vindt, of iets exclusiefs wilt zien, geef je een fooi. Chaturbate is een variatie op het freemium-model: passief kijken is gratis, voor toeters en bellen moet de portemonnee getrokken worden. Wie betaalt, krijgt ook meer aandacht van de meisjes. Het geld stroomt vlot binnen, ze hoeven er hun huis niet voor uit en het is vrij veilig. Ook voor de betalende kijkers is het veilig: Chaturbate is uitgegroeid tot een grote website die het zich niet kan permitteren om ook maar iets verkeerd te laten lopen.

 

Dat dachten de leden van overspelsite Ashley Madison ook. Tot het ledenbestand deze zomer gehackt werd.

BARTLETT: Dat risico bestaat inderdaad bij alle betalende datingsites à la Ashley Madison of bij pornosites. Op Chaturbate kun je ook in bitcoins betalen, wat veel veiliger is. Want het is heel moeilijk om jouw identiteit te linken aan de bitcoins die je uitgeeft. Je moet eigenlijk al een agent van de NSA zijn om die links te kunnen traceren. Van zodra je op het gewone internet online gaat, ben je ‘in gevaar’. Zelfs met een virusscanner ben je nooit echt veilig, want je loopt altijd het risico dat een Chinese of Russische hacker met je bankgegevens aan de haal gaat.

 

Wie via TOR op het darknet surft, is veiliger dan wie het reguliere net verkent?

BARTLETT: Ja, want op TOR blijft je IP-adres verborgen en kan het niet opgespoord worden. Je bent dan superveilig. Alleen zijn veel mensen iets te nonchalant. Zelfs als ze met slechte bedoelingen op het darknet actief zijn, laten ze sporen na die rechtstreeks naar hen leiden, zoals hun naam of een e-mailadres. In februari 2011 ging de site Silk Road online. Hij startte als een bescheiden marktplaats voor drugs en groeide razendsnel uit tot de grootste handelsplaats op het hele darknet. Op 2 oktober 2013 werd stichter Ross Ulbricht door de FBI gearresteerd in San Francisco. In mei van dit jaar werd hij veroordeeld tot levenslang. Ze waren Ulbricht op het spoor gekomen omdat hij bij de opstart van Silk Road een gmail-account met zijn echte naam gebruikt had. Op een hackersforum had hij met die account advies gevraagd over het oprichten van een darknetsite. Een digitale crimineel die volledig anoniem wil blijven, kan zich geen enkele fout veroorloven.

 

U kocht cannabis op het darknet. Dat ging merkwaardig vlot.

BARTLETT: Van zodra je doorhebt hoe het systeem werkt, is het doodsimpel. Je moet weten hoe je aan bitcoins kan geraken, je moet de TOR-browser installeren en de handelsplaatsen vinden. De rest gaat vanzelf. De drugsmarktplaatsen op het darknet zijn perfecte kloons van Amazon of eBay. Ze zien er gelikt professioneel uit, met foto’s, reviews, aanbevelingen… Drugs kopen wordt daardoor meteen iets heel vertrouwd. Bij je eerste drugsaankoop heb je het gevoel alsof je het al duizenden keren gedaan hebt. Je hoeft er de deur niet voor uit en de reviews geven je het gevoel dat je vat hebt op de kwaliteit van de drugs. Er is ook veel concurrentie waardoor verkopers onder druk staan om goede diensten te leveren.

 

Hoe werd uw cannabis bezorgd?

BARTLETT: Bij mij thuis, keurig verpakt in een gewatteerde witte envelop. Ik heb gefilmd hoe ik die envelop heb opengemaakt, als een soort van bewijs dat ik die drugs besteld had als onderzoeker. Ik kan je het filmpje laten zien op mijn smartphone. Tien euro voor een flinke hoeveelheid cannabis verpakt in zilverpapier in een neutrale omslag. Aan de postzegel kon ik afleiden dat het pakje uit Duitsland kwam. Een vriend van mij, een kenner, heeft de wiet uitgetest en verzekerde me dat het uitstekende kwaliteit was. Veel mensen laten hun drugs niet bij hen thuis bezorgen, maar in een postbus, op een centraal bezorgpunt of op het werk onder een valse naam. (lacht) Als ze het pakje op de receptie zien binnenkomen, grissen ze het snel mee.

 

Hoe gevarieerd is het aanbod?

BARTLETT: Je kunt er werkelijk alle soorten drugs kopen: het is de grot van Ali Baba voor drugliefhebbers. Zo’n aanbod vind je niet op straat. Net zoals Amazon de deuren opengezet heeft voor boeken van over de hele wereld, zetten de drugsmarktplaatsen op het darknet de deuren open voor de meest exotische drugs van over de hele wereld. Je vindt er ook alle soorten geneesmiddelen. Veel mensen kopen er geneesmiddelen die ze anders alleen op voorschrift kunnen krijgen. Xanax, Valium, Tramadol en antidepressiva gaan er als zoete broodjes over de toonbank. Grote farmabedrijven maken zich terecht zorgen over die boomende illegale darknet-markt.

 

Is er ook veel variatie in wie al die verdovende middelen aanbiedt?

BARTLETT: Er zijn nogal wat grote producenten, ik vermoed dat zij ervaren internationale drugsdealers zijn die nu via het darknet een commercieel interessant bijkomend distributiemiddel gevonden hebben. Je kunt zeer grote hoeveelheden bij hen bestellen. Ze werken als een uitstekend uitgebouwd logistiek bedrijf, met een bestel- facturatie- en verzendafdeling. Cannabis verzenden ze meestal vanuit plekken waar die drugs gelegaliseerd zijn, zoals Portland in Oregon of Amsterdam. Wat mij verontrust, is dat de drempel om een kleine dealer te worden door de marktplaatsen op het darknet heel laag geworden is. Het is zo makkelijk om als jonge student kwaliteitsvolle coke via het internet te bestellen en door te verkopen aan je vrienden en studiegenoten. De zuiverheid van cocaïne in Groot-Brittannië ligt tussen twee en dertig procent. De zuiverheid bij het inmiddels ter ziele gegane Silk Road lag rond zeventig procent. Voor een ondernemende student-dealer is het darknet een eenvoudige, relatief veilige bevoorradingsroute. We moeten ons daar ernstig zorgen over maken.

De mensen die de marktplaatsen op het darknet bouwen, verhandelen zelf niets. Zij bieden de faciliteiten aan en werken net als eBay: op elke transactie vangen ze een kleine commissie. Ross Ulbricht verdiende 10.000 dollar per dag aan commissies op Silk Road. Administrators die vragen van klanten moesten beantwoorden, betaalde hij 50.000 dollar per jaar. Hij had een universitaire graad en was slim genoeg om het in de bovenwereld te schoppen tot een succesvol internetondernemer, maar kwam in aanraking met het libertaire gedachtengoed, keerde zich af van de staat, belandde zo in de onderwereld van het internet en bouwde de grootste marktplaats voor drugs uit.

 

Hebt u geprobeerd om wapens te kopen?

BARTLETT: Nee. Ik was het eerst van plan, maar juristen hebben me dat afgeraden. Want ook al was het in het kader van research, ik zou sowieso gearresteerd en veroordeeld worden. Het bezit van een wapen is in het Verenigd Koninkrijk een zwaar misdrijf. Het darknet heeft een ruim aanbod van allerlei soorten wapens, van handwapens tot Kalasjnikovs, maar als leek weet je nooit welke handelaar te vertrouwen is en wie niet. Je riskeert ook om in een val van de politie te trappen.

 

Zijn er huurmoordenaars te bestellen op het darknet? In uw boek verwijst u naar een site genaamd Assassination Market.

BARTLETT: Er zijn huurmoordenaars te vinden, maar niet op de Assassination Market. Je vindt ze op andere sites, waar de killers hun diensten in advertenties aanbieden. Assassination Market is een luguber gokspel: mensen kunnen er wedden op iemands sterfdatum en bitcoins naast zijn naam storten. Wie de juiste datum gokt, int de pot. De oprichter gelooft dat mensen willen betalen om iemand te laten vermoorden als de kans nihil is dat ze worden gepakt. Er stonden duizenden dollars naast de namen van Ben Bernanke en Barack Obama. De heren zijn allebei nog in leven. De echte bedoeling is dat de moordenaar de juiste datum voorspelt, het slachtoffer gaat omleggen, waarna hij een unieke code krijgt waarmee hij volledig anoniem het ingezette geld kan innen. Het is een slim systeem, alleen heb ik nog geen aanwijzingen dat iemand het ook ooit in de praktijk gebracht heeft.

 

Jamie Bartlett, Dark net, Maven Publishing, 20 euro

 

© Jan Stevens