Het portret van Mr Gwyn

Met Mr Gwyn schreef Alessandro Baricco een intrigerende roman over een succesvolle schrijver die van de ene dag op de andere zijn pen aan de wilgen hangt en zich vervolgens wijdt aan de edele kunst van het nietsdoen. Maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan.

 

 

 

Was het Baricco’s bedoeling of is het interpretatie achteraf? Tijdens het lezen van Mr Gwyn moest ik voortdurend aan Het portret van Dorian Gray denken. Ongetwijfeld speelt de setting daar een rol in, upper class Londen, en het geklieder met verf of woorden om de ziel van mensen vast te leggen op doek of papier. Maar het heeft zeker ook te maken met het wonderlijke schrijftalent van Alessandro Baricco: in Mr Gwyn ontpopt hij zich tot een Italiaanse Oscar Wilde.

De prille veertiger Jasper Gwyn is de auteur van drie succesvolle romans die ook internationaal hoge toppen scheren. Tijdens een doordeweekse wandeling door Regent’s Park komt hij tot het besef dat hij het schrijven eigenlijk moe is. Waarom weet hij zelf niet goed, maar het is een gevoel dat hem al eerder overviel. Terug thuis schrijft hij een artikel voor The Guardian waarin hij tweeënvijftig dingen oplijst die hij nooit meer wil doen. Het eerste is ‘artikelen schrijven voor The Guardian’, het eenendertigste ‘zich laten fotograferen met een hand aan de kin, peinzend’, het voorlaatste ‘boeken publiceren’ en het laatste ‘boeken schrijven’. De literaire beau monde verdenkt Gwyn ervan dat hij een gesofisticeerde marketingtruc uitprobeert; zijn literair agent hoopt dat het artikel niets meer is dan een bizarre aanklacht tegen iets of iemand. Maar Jasper Gwyn is vastbesloten: hij klapt zijn laptop dicht en vertrekt voor een langere vakantie naar het zuiden van Spanje. Terug in Londen leeft hij de eerste dagen in euforie: eindelijk is het hem gelukt onzichtbaar te worden. “Aangezien hij was gestopt met schrijven, was hij voor zijn gevoel ook gestopt met een publiek figuur te zijn – er was geen reden waarom de mensen hem zouden opmerken nu hij weer zomaar iemand was geworden.” Maar na verloop van tijd wordt het nietsdoen steeds lastiger. Gwyn voelt dat hij niet kan leven zonder creatief te zijn, alleen heeft hij nog steeds geen zin om een roman te schrijven en is hij te trots om toe te geven dat hij hoogstwaarschijnlijk niet veel anders kan. Pas na een bezoek aan een kunstgalerij wordt hem duidelijk wat hij voortaan wil doen: portretten schrijven. Hij huurt een atelier in het centrum van Londen, richt het in volgens de regels van de kunst, verzint voor zichzelf de titel ‘kopiist’ en laat mensen naakt ‘poseren’. Wekenlang moeten ze zich, dag in, dag uit, door Gwyn laten observeren, zonder op hem te letten. Het resultaat is een uniek portret dat alleen door de persoon in kwestie gelezen mag worden. Gwyn vraagt zijn eerste model Rebecca of ze ook zijn assistente wil worden en samen maken ze van de voormalige schrijver Jasper Gwyn de allereerste succesvolle ‘kopiist’.

Met Mr Gwyn geeft Alessandro Baricco zijn druk becommentarieerde essay De barbaren een literaire invulling. Volgens Baricco zien veertigers en vijftigers zich nog teveel als ‘de vertegenwoordigers van de beschaving’: ze kijken neer op commercie en vinden dat alleen ‘verdieping’ zin geeft aan het bestaan. In De barbaren verzet hij zich tegen dat cultuursnobisme en stelt hij dat vercommercialisering ons niet in de barbarij stort, maar ons cultuur op een andere, misschien even diepgaande manier leert ervaren. Jasper Gwyn ervaart iets gelijkaardigs: na het schrijven van drie doorwrochte romans, waarvan de laatste een turf van vijfhonderd bladzijden, eindigt hij na een lange omweg van zoeken en observeren bij het schrijven van ‘portretten’. Die verhalen van maximum negen velletjes blijken minstens evenveel impact op die ene lezer te hebben als de vroegere bestsellers op zijn grote schare fans.

De verleiding is ook groot om Jasper Gwyn als het alter ego te zien van Alessandro Baricco, die zelf uitgegroeid is tot een bekende Italiaanse schrijver. Want misschien is ook hij de roem moe en verlangt ook hij af en toe naar het ‘onzichtbare’.

 

© Jan Stevens

 

 

 

Alessandro Baricco

Filosoof en schrijver Alessandro Baricco (1958) debuteerde in 1991 met Castelli di rabbia (Land van glas). Vijf jaar later brak hij door met de roman Seta (Zijde), die in 2007 verfilmd werd als Silk door de Canadese regisseur François Girard. Met zijn essaybundel I barbari (2006; Nederlandse vertaling: De barbaren, 2010) probeerde hij de muren te slopen tussen ‘diepgaande’ en ‘oppervlakkige’ cultuur.

 

Mr Gwyn, Alessandro Baricco, De Bezige Bij (originele titel: Mr Gwyn), 192 blz. € 17,90