De boeken toe
CoLibro, de koepel van onafhankelijke boekhandels, stopt ermee. Aanleiding is de algemene malaise in het boekenvak, maar ook de groeiende ontevredenheid onder een aantal grote leden over de werking van de organisatie. “CoLibro is een vehikel geworden dat vooral zichzelf in stand hield.”
De beslissing om CoLibro als samenwerkingsverband van onafhankelijke boekhandels stop te zetten, viel al op de buitengewone algemene aandeelhoudersvergadering van 13 september. “Boekhandelaars die niet op die vergadering aanwezig waren, weten dat waarschijnlijk nog altijd niet, want gedelegeerd bestuurder van CoLibro Luc Vander Velpen heeft die beslissing achteraf niet gecommuniceerd”, zegt Yvonne Steinberger, zaakvoerster van de Brugse boekhandel De Reyghere en tot 13 september voorzitster van de raad van bestuur van CoLibro. “CoLibro is al drie jaar verlieslatend. Eerder dit jaar zijn er nog een paar belangrijke leden uitgestapt en is de Mechelse boekhandel Forum failliet gegaan. Een paar grote uitgevers hebben toen gezegd: ‘Wij beschouwen CoLibro niet langer als representatief voor de onafhankelijke boekhandels en daarom gaan we onze contracten tegen het einde van het jaar opzeggen.’ Ze vonden dat een te kleine groep voordeel had van de bijdragen voor reclamecampagnes die ze aan CoLibro betaalden.”
CoLibro werd in 1998 op initiatief van Luc Vander Velpen en een twintigtal grote zelfstandige boekhandels boven de doopvont gehouden. “De organisatie is toen opgericht als een coöperatieve vennootschap”, zegt Steinberger. “Door samen te werken, wilden we de onafhankelijke boekhandels krachtiger maken tegenover uitgevers en zagen we ook mogelijkheden om met nationale acties en reclamecampagnes met onze consumenten te communiceren. Maar hoe langer hoe meer werd werd CoLibro een vehikel dat vooral bezig was met zichzelf te onderhouden. De belangen van CoLibro en van de boekhandels groeiden uit elkaar. Er werd bespaard op communicatie, terwijl de leden samen met de uitgevers voor die communicatie betaalden. De economische crisis heeft de beslissing versneld om de stekker uit het stopcontact te trekken. Als je boekhouder er op wijst dat je op je balans een grote kostenpost als CoLibro hebt staan die niet veel opbrengt, weet je hoe laat het is.”
“Colibro heeft altijd zijn best gedaan”
In een eerste reactie bevestigt Luc Vander Velpen dat hij bezig is met de afhandeling van het huidige CoLibro, maar dat hij tezelfdertijd ook werkt aan een nieuwe vorm van samenwerken tussen een grote groep leden. “Uw berichtgeving is voorbarig. Binnen een paar weken kan ik uitsluitsel geven over hoe het verder zal gaan.” Een paar uur later belt hij terug. “We stoppen er inderdaad mee”, geeft hij toe. “Alle leden weten het ondertussen. Alleen zijn er nog een paar juridische bezwaren. CoLibro is een coöperatieve vennootschap waarvan alle aangesloten boekhandels aandeelhouder zijn. Het is niet eenvoudig om dat kluwen te ontwarren. Er zijn de laatste vier jaar meerdere grote boekhandels over kop gegaan, maar het faillissement van Forum was er een te veel: zij vertegenwoordigden 10% van onze omzet. Ik lees nu dat boekhandels worden overgenomen en dat er nieuwe opengaan, alleen is de vraag of zij de failliete winkels kunnen vervangen. Daar komt bij dat de Vlaamse boekhandelaars vergrijzen: de meesten zijn ouder dan vijftig en we missen een generatie jonge boekhandelaars waardoor de dynamiek weg is. Bovendien is de samenstelling van onze groep nog diverser geworden dan voorheen en ligt het rendement in het boekhandelsvak niet bijzonder hoog. CoLibro heeft de afgelopen jaren nochtans goed gewerkt. Tussen 2006 en 2010 hebben wij onze leden 32% omzetgroei bezorgd en ook het laatste boekjaar hebben we afgesloten met winst.”
Die winst is vooral op rekening te schrijven van Books2, de in 2008 opgerichte zusterorganisatie van 120 krantenwinkels die ook onder de vennootschap CoLibro is ondergebracht en die voorlopig verder blijft werken. “De koepel voor de onafhankelijke boekhandels heeft een gecumuleerd verlies van 80.000 euro”, geeft Vander Velpen toe. Het verwijt dat hij zijn eigen belang op dat van de boekhandels liet voorgaan, wijst hij resoluut van de hand. “Ze kunnen ons toch niet kwalijk nemen dat we onszelf in stand hebben willen houden? CoLibro is geen liefdadigheidsinstelling; ik ben als gedelegeerd bestuurder verplicht om dat bedrijf gezond te houden. Al van bij de oprichting hoor ik mensen zeggen dat CoLibro opgericht is om Luc Vander Velpen een boterham te bezorgen. Maar ik heb nog nooit iemand een onderneming weten opstarten om iemand anders te eten te geven. Een boekhandelaar verdient ook geld en een uitgever nog veel meer.”
Hebben de uitgevers de beslissing om CoLibro op te doeken geforceerd? “Absoluut niet. Na het faillissement van Forum heb ik begin dit jaar met de uitgevers gepraat en hen laten weten dat het niet goed zat. Zij hebben daar toen zeer correct op gereageerd. Het is trouwens niet in hun belang dat er geen samenwerkingsverband tussen boekhandels meer is.”
Waarom zijn de voorbije jaren belangrijke boekhandels zoals de Groene Waterman, Walry en Passa Porta uit CoLibro gestapt? “Soms had dat te maken met media-acties die niet meer werkten, soms met een gebrek aan rendement. CoLibro heeft altijd zijn best gedaan. We zijn opgericht op een moment dat de zelfstandige boekhandel op sterven na dood was. Tussen 1988 en 1998 is 38% van de onafhankelijke boekhandels verdwenen. Iedereen was toen in paniek, maar wij hebben terug perspectief gebracht. Ik ga met geen modder gooien. Ik weet van veel boekhandelaars heel veel dingen, maar dat zijn professionele zaken en die moeten ook professioneel blijven. De Groene Waterman heeft sinds hij bij CoLibro weg is bij mijn weten nog geen winst gemaakt. Dat is erg voor zo’n goeie boekhandel. Vraag de resultaten eens op van alle Vlaamse boekhandels: die zijn rampzalig. Toch blijf ik ervan overtuigd dat een grote zelfstandige boekhandel een rol kan spelen in het boekenvak, ook al is dat niet vanzelfsprekend.”
© Jan Stevens