“De islam heeft het bij het rechte eind”

Begin jaren negentig werkte Kristiane Backer als veejay voor MTV en als presentator voor RTL 2. Overdag praatte ze videoclips aaneen; ’s avonds zette ze de bloemen buiten met rocksterren als Mick Jagger en Jim Kerr. Toch was ze niet gelukkig. “Het draaide alleen rond muziek en lol trappen.” Toen ze zich in 1995 tot de islam bekeerde, werd ze door RTL 2 aan de deur gezet. “Vóór mijn bekering was ik beroemd en bemind. Erna kreeg ik bakken stront over me heen.”

 

Middag in de chique wijk Chelsea in Londen. Op het terras van het Bluebird Café slurpen geföhnde bruinverbrande dames en heren oesters. Discrete obers vullen tijdig hun glazen bij met champagne. Kristiane Backer (45) arriveert vijf minuten te laat op de afspraak en verontschuldigt zich uitvoerig. Als de ober haar komt vragen wat ze wenst, zegt ze: “Niets. Het is ramadan.”

In 1989 werd de toen 24-jarige Backer door de muziekzender MTV aangeworven als veejay. Ze interviewde grote sterren als Lenny Kravitz, Annie Lennox, Peter Gabriel en de Rolling Stones. Samen met haar collega-veejays werd ook zij een bekend gezicht. “Ik krijg nog altijd mails van mensen die twintig waren in de vroege jaren negentig”, zegt ze. “Ze noemen mij het gezicht van hun generatie.”

In ’96 zei Backer haar job bij MTV vaarwel; een jaar voor haar afscheid had ze zich bekeerd tot de islam. Vandaag is ze naar eigen zeggen “in between jobs”, en heeft ze tijd zat voor een interview over haar in september te verschijnen autobiografie Van MTV naar Mekka.

 

Sinds haar start bij MTV in 1989 woont Kristiane Backer in Londen, maar haar roots liggen in Duitsland. “Ik ben geboren en getogen in Hamburg. In 1987 ging ik als jonge journaliste aan de slag bij Radio Hamburg. Ik werkte er op bijna alle afdelingen en maakte reportages voor alle mogelijke programma’s. Ik droomde er toen al van om ooit in Londen te gaan wonen en werken. Ik had de stad een paar keer bezocht en vond haar heel opwindend. Op een dag stak een vriendin een jobadvertentie van MTV onder mijn neus. De Amerikaanse muziekzender was volop bezig met de uitbouw van MTV Europe en zocht nieuwe veejays. Wie als veejay bij MTV Europe aan de slag wou, moest bereid zijn in Londen te gaan wonen. Dat klonk als muziek in mijn oren. Ik solliciteerde en een paar maanden later verhuisde ik met mijn hebben en houden naar hier. Het was fantastisch. MTV was televisie voor jonge mensen, gemaakt door jonge mensen. Onze gemiddelde leeftijd was 24. Mijn collega’s kwamen van over de hele wereld, met onder anderen jullie Marcel Vanthilt, Ray Cokes uit Engeland, Maiken Vexo uit Denemarken… De mensen achter de schermen kwamen uit Nieuw-Zeeland, Australië, Nederland… Allemaal samen vormden we één grote internationale familie in Londen. Ik kreeg massa’s uitnodigingen voor feestjes en fladderde van de ene hippe party naar de andere. Ik maakte kennis met George Michael, raakte bevriend met mensen als Mick Jagger en Jim Kerr. Zij hadden ons nodig om hun muziek te promoten, wij hen om programma’s te kunnen maken. We werkten samen en gingen achteraf ook samen uit. Die eerste jaren bij MTV genoot ik met volle teugen en leefde ik als een echte bohemien in een bruisende stad.”

 

Was het een leven vol seks, drugs en rock and roll?

“Een beetje. Ik had een vriendje in Hamburg waardoor ik me toch min of meer gedroeg. Maar ’s avonds zat ik vaak in nachtclubs en daar vertelde ik ’s anderendaags dan over in mijn programma’s European Top 20 of MTV at the Movies. In die tijd was Londen een stad waar iedereen met de kippen op stok ging. Er golden nog strikte regels voor de sluitingsuren van pubs. Na elf uur ’s avonds vond je nergens een drankje, behalve in een discotheek, een privéclub of bij iemand thuis. In Hamburg kon je 24 uur op 24 uitgaan. Ik leidde er een veel wilder leven dan toen ik hier als veejay werkte. De opnames gebeurden vaak ’s ochtends vroeg; ik kon het me niet permitteren om als een zombie voor de camera te verschijnen. Al geef ik toe dat ik in die periode niet echt als een pater leefde. Ik werd presentator van Coca-Cola Report, een soort van reisprogramma met livemuziek en retroclips, en reisde zo heel Europa rond. Dat was een fijne job, die ook voor veel extra stress zorgde.”

 

Toch raakte u het na verloop van tijd beu. Omdat het een leeg bestaan was?

“Het werk bij MTV draaide alleen maar rond muziek en lol trappen. Jarenlang miste ik intellectuele, emotionele en spirituele uitdagingen die ik in mijn beginperiode als journalist bij Radio Hamburg wel had. De routine van muziek, bands, video’s begon zwaar door te wegen. In de zeven jaar dat ik voor de muziekzender werkte, stond de wereld niet stil: de Berlijnse muur viel, het communisme stortte in, er werd oorlog gevoerd in Irak en Bosnië. De bazen van MTV vroegen ons uitdrukkelijk om daar geen commentaar op te leveren. Onze enige job was om te entertainen. Dat frustreerde me, niet alleen door mijn journalistieke achtergrond, maar ook omdat ik van nature idealistisch ben. Op een of andere manier wou ik mijn bijdrage leveren aan deze wereld, terwijl er van mij alleen verwacht werd dat ik videoclips aaneen praatte. Ik had een prachtige job, veel vrienden, een dik salaris, kasten vol kleren, maar het allerbelangrijkste miste ik: het spirituele.”

 

Was u toen atheïst?

“Nee. Ik stam uit een christelijk gezin en beschouwde me ook als christen, al was ik niet praktiserend. In 1991 stond ik op het hoogtepunt van mijn televisiecarrière, toch viel ik in een diep gat en raakte ik in een soort van depressie. Ik liep me voortdurend af te vragen: wat is de zin van dit alles? Waarom doe ik dit werk? Waarom loop ik als gek van de ene show naar de andere? Het werd me te veel en ik dacht er sterk aan er mee op te houden. In die periode leerde ik op een etentje de Pakistaanse cricketspeler Imran Kahn kennen. Cricket is zowel in Engeland als in Pakistan een razend populaire sport. Imran was kapitein van het Pakistaanse nationale elftal en werd door zijn fans liefkozend The Lion of Pakistan genoemd. Tijdens dat etentje hadden we het over de film Basic Instinct. Imran leverde zware kritiek op de seksscènes en zei dat zo’n film in islamitische landen als Pakistan ondenkbaar is. Hij stelde dat de westerlingen hun morele kompas kwijt zijn en dat het hele westen zich in een spirituele en ethische malaise bevindt. Ik raakte bevriend met hem en hij heeft me de weg naar de islam getoond. Hij heeft me een heel nieuwe wereld en waardesysteem helpen ontdekken dat ik daarvoor nooit gekend heb. Hij speelde prachtige soefimuziek van Nusrat Fateh Ali Khan voor me, die mijn hart opende. Imran vertaalde de teksten, en die raakten me veel dieper dan welke song ook op MTV. Hij liet me het boek Man and Islam lezen van de Pakistaanse socioloog Ali Shariati, die in 1977 in verdachte omstandigheden in Engeland om het leven kwam. Shariati’s boek handelt niet over geloofsregels of dogma’s, maar over de filosofie van de islam. Hij levert kritiek op de westerse kapitalistische samenleving die er niet in slaagt om problemen als armoede en milieuvervuiling op te lossen. Volgens hem is het fundamentele probleem van de westerse mens een gebrek aan spiritualiteit, aan geloof in God. De oplossing die hij voorstelt is dat we onze ziel aan iets hoger dan onszelf vastketenen. Hij houdt een pleidooi om onszelf niet langer als de navel van het heelal te zien, maar om ons perspectief te verruimen naar God en naar een leven na dit leven. We moeten dienaars worden van God en van het goede, en zo een positieve bijdrage leveren aan de samenleving. Man and Islam opende mijn ogen: plots kreeg het leven zin.”

 

Imran Khan nam u mee voor een reis naar de Pasjtoen in het noordwesten van Pakistan, waar u schrok van de armoede. Een islamitische samenleving slaagt er blijkbaar ook niet in om dat probleem op te lossen?

“De armoede was inderdaad choquerend. De arme boeren sliepen ’s nachts boven hun vee, opdat de warmte van de dieren hen een beetje warm zou houden. Toch boden die mensen ons alles aan wat ze hadden. Ze waren heel genereus, extreem gastvrij. Ondanks al hun armoede leken ze gelukkig en straalde er een licht in hun ogen. Wij bij MTV waren al ongelukkig als we niet aan een backstagepas geraakten. Mijn generatie is opgegroeid in volstrekte weelde: mijn leeftijdsgenoten hebben alles wat ze zich kunnen inbeelden, en toch zijn ze verzuurd en winden ze zich op over de grootste flauwekul. Mijn reis naar de Pasjtoen plaatste alles in de juiste verhouding.”

 

U stoorde zich niet aan de ondergeschikte rol van de vrouwen?

“Op die eerste reis heb ik niet veel vrouwen gezien. Ik ben er sindsdien nog verschillende keren geweest en het viel me toen wel op dat ze allemaal vaak klaagden over hun mannen. (lacht) Ik praatte met Imran veel over de rol van mannen en vrouwen volgens de islam. Hij zei dat mannen en vrouwen gelijkwaardig zijn voor God, maar dat ze soms andere rollen vervullen in het leven. Later ontmoette ik Ruby, een Pakistaanse televisieproducer, die vond dat ik niet al te zwaar moest tillen aan de discussie over de rol van de vrouw. ‘Elke man of vrouw is vrij om de islam op zijn of haar eigen manier te beleven’, zei ze. ‘Je bent alleen God verantwoording verschuldigd en niemand anders. Als je als vrouw een hoofddoek wil dragen, is dat je eigen keuze.’ Ruby was het levende bewijs voor mij dat een moslima geloof, traditie, zelfontplooiing en een carrière met elkaar kan combineren.”

 

U kreeg een relatie met Imran Khan en hij wou met u trouwen. Speelde dat een rol in uw uiteindelijke bekering?

“Ik heb me niet omwille van hem tot de islam bekeerd; dat gebeurde pas een hele tijd nadat onze relatie op de klippen gelopen was. De Britse denktank Faith Matters heeft onderzoek gevoerd naar bekeringen in Groot-Brittannië. Daaruit blijkt dat het overgrote merendeel van de bekeerlingen blanke, gediplomeerde vrouwen uit de middenklasse zijn. Dat onderzoek toont ook aan dat ze zich niet bekeren om met een moslim te kunnen trouwen, maar omdat ze een ethisch verantwoord, spiritueel leven willen leiden. Mijn bekeringsproces heeft drie jaar geduurd. Heel die tijd bleef ik voor MTV werken; in 1992 kwam daar ook nog het jongerenmuziekprogramma Bravo TV bij voor de Duitse zender RTL 2. Langzaam maar zeker raakte ik ervan overtuigd dat de islam het bij het rechte eind heeft. De basisprincipes klonken me heel logisch in de oren: er is maar één God, wij zijn verantwoordelijk voor onze eigen daden, bemin je naaste, dit leven is een zaaibed voor het hiernamaals en baby’s worden puur geboren en niet met de smet van een erfzonde. Ik was ook onder de indruk van de goedheid en de menselijke warmte van de moslims die ik ontmoette.”

 

Na uw bekering in 1995 werd u door RTL 2 aan de deur gezet?

“Elf jaar voor 9/11 werd ik al een slachtoffer van islamofobie. Maandenlang hadden de bazen van RTL 2 me de oren van het hoofd gezeurd om bij te tekenen voor een jaar. Toen bekend raakte dat ik me bekeerd had, verscheen in de Duitse pers het ene negatieve artikel na het andere. Van de ene op de andere dag kreeg ik te horen dat ik mijn jeugdshow niet langer mocht presenteren. Bij MTV leek het alsof er niemand wakker lag van mijn bekering. Mijn collega-veejays maakten er grapjes over. Maar ik denk dat de negatieve perscampagne in Duitsland ook door de bazen van MTV met argusogen gevolgd werd. Want voor hen zijn kijkcijfers het enige wat telt. Op het einde van het jaar werd mijn contract niet vernieuwd. Uiteindelijk belden ze me terug en ben ik nog een half jaar bij MTV gebleven. Toen vond ik het zelf welletjes.

“Die haatcampagne in de Duitse pers heeft me diep geraakt. Ik was wereldberoemd in Duitsland en had belangrijke prijzen gewonnen voor mijn werk bij MTV en RTL 2. Zeven jaar lang verschenen er alleen maar lovende artikels over mij en mijn werk, en plots kreeg ik bakken stront over me omdat ik moslim geworden was. Ik was in shock. Het heeft maanden geduurd voor ik daar overheen was. Net als de meeste moslims heb ik een hekel aan fundamentalisten die oproepen tot terreur en geweld. Islam heeft daar niets mee te maken; het is een religie die liefde en compassie predikt. Maar ik heb evenzeer een hekel aan islamofoben zoals Geert Wilders. De man kletst uit zijn nek en heeft geen flauw idee waar islam voor staat. Islam is geen politiek fascistisch systeem; het is een religie. Iedereen die de zaden van haat zaait, of het nu om een islamitische haatprediker gaat of een man als Wilders, zal daar ooit verantwoording voor moeten afleggen. Ofwel in dit leven, ofwel in het leven hierna.”

 

Van MTV naar Mekka verschijnt begin september bij uitgeverij Artemis.

© Jan Stevens