Kant-en-klaar-scenario voor een Coen-film
Nadat J.D. Salinger begin dit jaar het tijdelijke voor het eeuwige wisselde, blijft Thomas Pynchon eenzaam achter als de meest mysterieuze Amerikaanse schrijver van onze tijd. Zijn boeken gelden als zeer postmodern en voor veel lezers ook zeer verwarrend. Maar ‘surprise, surprise’: zijn nieuwe roman ‘Eigen gebrek’ is klaar als pompwater en leest als een supersnelle trein.
De naam Thomas Pynchon klinkt als een klok. Al jaren staat hij op de shortlist van bookmakers als potentiële winnaar voor de Nobelprijs literatuur. Al jaren ook schuwt hij alle media-aandacht. Hij heeft nog nooit een interview gegeven, en behalve een handvol artikels en een ‘rolletje’ in twee afleveringen van The Simpsons (met een papieren supermarktzak over zijn hoofd), is zijn literair werk alles wat er is. Pynchons totale mediaschuwheid voedt het mysterie: zijn diehard fans dichten hem ondertussen bijna profetische gaven toe. Elke zin die hij ooit geschreven heeft, wordt door ‘Pynchonians’ onder de microscoop gelegd en bestudeerd als was het een gecodeerde geheime boodschap. Sinds 1979 is er zelfs een academisch tijdschrift, ‘Pynchon Notes’, dat uitsluitend aan zijn werk gewijd is.
Thomas Pynchon heeft de reputatie moeilijk leesbare boeken te schrijven. Veel ‘doorsnee’ lezers raken in de war door het hoge postmoderne gehalte van vuistdikke romans als Gravity’s Rainbow (1973) of Against the Day (2006). Ze verdrinken in de duizelingwekkende mix van personages, verhalen, puzzels, liedjes, verhalen in de verhalen, vunzige grappen of metaforen. Met zijn nieuweling ‘Eigen gebrek’ maakt Pynchon een radicale breuk met het verleden. Want de ‘amper’ 415 bladzijden dikke roman leest als een kant-en-klaar scenario voor een film van de gebroeders Coen. Geen postmoderne chaos, maar een uitmuntend verteld spannend rechttoe-rechtaan verhaal, vol grappen en grollen.
Voorjaar 1970. De prettig gestoorde hippie Larry ‘Doc’ Sportello is privédetective in het fictieve Gordita Beach, gemodelleerd naar het bestaande Manhattan Beach, een voorstad van Los Angeles waar Pynchon begin jaren zeventig leefde. Doc verdient zijn dagelijkse portie weed met het betrappen van overspelige echtelieden. Tussen het schaduwen en het blowen door, houdt hij zich onledig met het experimenteren met geestesverruimende middelen, het drinken van pilsjes en het in vorm houden van zijn zelfgecreëerde afrokapsel. Op een dag krijgt hij bezoek van zijn ex-vriendin Shasta. Het is een tijd geleden dat hij haar gezien heeft, maar hij is nog steeds stapel op haar. Zelfs nu ze een totaal andere look heeft: tijdens hun relatie was ze een flower-power-surfster, met ‘sandalen, een bikinibroekje met bloemenprint en een verschoten T-shirt’, nu is ze ‘helemaal op square, het haar een stuk korter, precies zoals ze gezworen had dat ze er nooit uit zou zien.’ Shasta vertelt Doc dat ze een affaire heeft met Mickey Wolfmann, een steenrijke, maffiose makelaar in onroerend goed. Wolfmanns vrouw weet dat manlief een scheve schaats rijdt en is daarom zelf ook een buitenechtelijke relatie begonnen. Shasta vermoedt dat mevrouw Wolfmann en haar minnaar plannen maken om Wolfmann te ontvoeren. Ze vraagt Doc om een oogje in het zeil te houden. Een dag later roept de zwarte Tariq Khalil de hulp in van Doc. Tariq heeft geld tegoed van Glen Charlock, lid van de racistische Aryan Brothers en toevallig ook bodyguard van Mickey Wolfmann. Doc besluit om een praatje te gaan slaan met Charlock. Daar krijgt hij snel veel spijt van.
‘Eigen gebrek’ bulkt van de spitante dialogen, met Doc als de eeneiige tweelingbroer van ‘The Dude’ uit ‘The Big Lebowski’. Op het eerste gezicht lijkt Pynchons nieuwe roman licht en vrolijk, maar af en toe krijgt het boek een sombere ondertoon. Want Richard Nixon zit in het Witte Huis en de hippiedroom van peace, love en onbeperkte gratis weed ligt bijna aan gruzelementen. Alleen Doc lijkt dat nog niet in de gaten te hebben.
© Jan Stevens
Thomas Pynchon, Eigen gebrek, vertaald door Auke Leistra, De Bezige Bij, Amsterdam, 415 blz., 24,90 euro, ISBN: 978-90-234-5032-0