Lorenzo

 Anno 2008 is Lorenzo de’ Medici alive and kicking, en wel in Barcelona. Hij is een van de laatste nazaten van de beroemde en beruchte Italiaanse renaissancefamilie, en hij stelde zijn familiegeschiedenis te boek. “Als eerbetoon, maar ook als afrekening met die ellendige naam die mijn jeugd meermaals verziekt heeft.”

 

“Ik heb mijn naam en afkomst vaak vervloekt”, zegt Lorenzo de’ Medici, prinsenkind, rentenier, gegeerde single in adellijke kringen, inwoner van Barcelona en schrijver van historische thrillers. “Op school voerden mijn klasgenootjes de spot met me. Ze noemden me ‘Lorenzo il Magnifico’, naar mijn beroemde voorouder. Als ik me als jongeman moest voorstellen, werd ik bijna altijd de pieren uit mijn neus gevraagd over mijn relatie met de oude Lorenzo de’ Medici. Sommigen benaderden me dan weer vol schroom, alsof ik een lid van de koninklijke familie was. Ik vond het allesbehalve leuk om voortdurend in de aandacht te staan. Ik schaamde me zelfs over mijn naam. Op een dag was ik het zo moe, dat ik besloot om mijn moeders achternaam, Carrega di Lucedio, te gebruiken.”

Ondanks de vervelende bijwerkingen van zijn wereldberoemde naam, schreef Lorenzo toch een boek over de geschiedenis van de De’ Medici’s. “Ik heb de boot lang afgehouden. Een echte De’ Medici voert discretie hoog in het vaandel en vermijdt publieke belangstelling. Onder druk van vrienden en van mijn uitgever is dit boek er uiteindelijk toch gekomen. Ze zeiden: ‘Lorenzo, er circuleert heel wat verkeerde informatie over je familie. Historici beweren zelfs dat de De’ Medici’s uitgestorven zijn. Het wordt hoog tijd dat je de fabels de wereld uit helpt.’ Ze hebben gelijk. De meeste geschiedschrijvers situeren het einde van de familie De’ Medici in 1743, met de dood van Anna Maria Luisa de’ Medici. Ze vergissen zich. Anna Maria Luisa’s overlijden markeerde het einde van onze politieke macht, maar de familie is tot op de dag van vandaag blijven voortbestaan. Om alle misverstanden eens en voorgoed de wereld uit te helpen, heb ik na veel wikken en wegen besloten om die kroniek toch maar te schrijven.”

 

Renaissancestichters

De familie De’ Medici stond in Italië in het begin van de 15^e eeuw aan de wieg van de renaissance, de periode waarin de kunsten en letteren na de donkere middeleeuwen floreerden. “De ‘donkere middeleeuwen’ is een understatement van formaat”, zegt Lorenzo de’ Medici. “Eeuwenlang zat Europa in de diepste duisternis. De Grieks-Romeinse beschaving was in de 4^e en 5^e eeuw volledig verwoest en herleidt tot een verzameling ruïnes. De pestepidemieën hadden de bevolking gedecimeerd, en de economie was een puinhoop. In de 14^e eeuw was Italië verdeeld in kleine leenheergebieden, vorstendommen en koninkrijkjes, die voortdurend in oorlog waren met elkaar. Er kwam pas licht aan het eind van de tunnel toen mijn voorouders zich in Florence als mecenas begonnen op te werpen en grote figuren als Botticelli, Brunelleschi, Verocchio, Boccaccio, Michelangelo, Da Vinci, Dante en Petrarca steunden. Het klinkt zeer onbescheiden, maar de mensheid heeft bijna alle Toscaanse kunstschatten uit de renaissance aan de familie De’ Medici te danken. We steunden niet alleen schilders, architecten, dichters of schrijvers, maar ook wetenschappers zoals Galileo Galilei kregen financiële hulp. Toen Galilei de vier manen van de planeet Jupiter ontdekte, noemde hij ze vanuit erkentelijkheid de ‘De’ Medici-sterren’.”

 

Wie was de grondlegger van de De’ Medici dynastie?

Lorenzo de’ Medici: “Giambuono de’ Medici. Het enige wat we van hem weten, is dat hij in 1150 in San Pietro a Sieve, een dorp in de buurt van Florence, geboren is. Zijn nazaten waren wolhandelaars, en maakten fortuin door geld te lenen aan de lokale machthebbers. De achterkleinkinderen van Giambuono zijn de uitvinders van de allereerste Europese bank. De pausen en heersers van die tijd hadden voortdurend nood aan geld om hun oorlogen te financieren. De familie De’ Medici vergaarde zo vanuit haar uitvalsbasis Florence een gigantisch vermogen – veel groter dan dat van elk Italiaans staatshoofd. Eind 14^e, begin 15^e eeuw werd de Florentijnse gulden zelfs de leidende Europese munt. In 1410 werd Giovanni de’ Medici benoemd als beheerder van het vermogen van het Vaticaan. Hij droomde ervan om zijn familie waanzinnig rijk te maken, en hij is er ook in geslaagd. Politieke macht interesseerde hem niet. Zijn zoon Cosimo was daar wel in geïnteresseerd. Terwijl de vorige generaties De’ Medici discreet en achter de schermen actief waren, schopte Cosimo het tot stadsregent van Florence. Hij was een fan van de klassieke Oudheid. Tijdens zijn bewind (van 1434 tot 1464) gaf hij opdrachten aan kunstenaars zoals Brunelleschi, Fra Angelico en Donatello. Hun werken verfraaiden de stad. Cosimo heeft de hele renaissancebeweging een extra boost gegeven.”

 

Waarom is juist de familie De’ Medici er in korte tijd in geslaagd om zoveel macht en aanzien te verzamelen? Was dat toeval of zat het in hun genen?

Lorenzo de’ Medici: “Beide. We waren op de juiste tijd op de juiste plaats. En daar komt dan ongetwijfeld dat speciale gen bij waardoor alle leden van mijn familie altijd sterk geïnteresseerd geweest zijn in kunst. Daardoor onderscheiden we ons meteen ook van andere machtige families uit de Italiaanse geschiedenis. Terwijl de Savoye-dynastie uit Turijn, de familie Este uit Ferrara, de Gonzaga’s uit Mantua en de Sforza’s uit Milaan citadellen en burchten bouwden, liet de familie De’ Medici villa’s ontwerpen. Onze drijfveer is nooit pure hebzucht of redeloze machtswellust geweest; onze ware drijfveer was altijd liefde voor de kunst. We hebben onze overvloed aan geld geïnvesteerd in schoonheid. En vandaag geniet de hele wereld van die gigantische kunsterfenis.”

 

Waren de De’ Medici’s dan koorknapen? De beroemdste telg Lorenzo de’ Medici (1449-1492) ging soms toch letterlijk over lijken? Toen zijn broer Guiliano bij een aanval gedood werd, liet hij talloze verdachten – waaronder de aartsbisschop van Pisa – opknopen, en roeide hij de oude Florentijnse familie Pazzi volledig uit.

Lorenzo de’ Medici: “Het waren gewelddadige tijden. Wie tijdens de middeleeuwen en de renaissance wou overleven, moest van zich afbijten. Kijk, je kunt geen omelet maken zonder eieren te breken. En er zijn in onze familiegeschiedenis heel wat eieren gebroken, dat zal ik niet ontkennen.”

“Ik schaam me niet over wat sommige van mijn voorouders uitgespookt hebben. In die tijd primeerde het recht van de sterkste: ‘Als ik jou niet dood, vermoord jij mij.’ Ik raakte tijdens de research voor het boek niet in shock; ik kende dat verhaal over Lorenzo il Magnifico’s meedogenloze bloedvergieten al. Hij had geen andere keuze. Il Magnifico kickte niet op geweld: in werkelijkheid was hij vredelievend. Op de dag van Lorenzo’s overlijden sprak paus Innocentius VIII de gevleugelde woorden: ‘Vandaag kwam er een einde aan de vrede.’ Tijdens zijn leven probeerde Lorenzo vrede te stichten onder de verschillende Italiaanse prinsen. Hij heeft zwaar in de clinch gelegen met paus Sixtus IV, en werd zelfs een tijdlang geëxcommuniceerd, maar na de dood van Sixtus werden de banden met het Vaticaan opnieuw hersteld. Sixtus’ opvolger Innocentius heeft Lorenzo’s veertienjarige zoon Giovanni benoemd tot kardinaal. Dat was geen uitzonderlijke geste – de relatie van de De’ Medici’s met de kerk was over het algemeen uitstekend: we hebben niet voor niets drie pausen en 42 kardinalen voortgebracht.”

 

De aambeien van de paus

Lorenzo de’ Medici’s zoon Giovanni werd de eerste De’ Medici-paus. Klopt het dat hij zijn pausverkiezing te danken had aan zijn zwerende aambeien?  

Lorenzo de’ Medici: “Ja. Kardinaal Giovanni was een chronisch aambeienlijder. Paardrijden was een ware marteling, en daarom liet hij zich altijd door een legertje lakeien dragen in een pompeuze stoel. Na de dood van paus Julius II kwam Giovanni door zijn pijnlijke aambeien te laat op het conclaaf aan. Hij moet er niet al te gezond uitgezien hebben. Zijn medekardinalen speculeerden erop dat Giovanni het niet lang zou uitzingen en vonden hem daarom een geschikte pauskandidaat. In 1513 werd hij op z’n 36^e tot paus Leo X gewijd. Het pontificaat kreeg in die tijd een totaal andere invulling dan nu. In de 16^e eeuw stond de paus aan het hoofd van de Kerkelijke Staat. Hij bezat de helft van Italië, en hij had macht over alle andere machthebbers, want zij wilden dolgraag door hem tot vorst gekroond worden. Daar komt bij dat elke paus uit die periode flink wat kinderen had rondlopen. Dat was niet alleen zo in onze familie, maar ook bij de Spaanse Borgia’s, met hun paus Alexander VI en zijn kroost.”

“Vooral in de beginjaren van zijn pontificaat ontwikkelde Leo X zich tot een echte renaissancepaus. Net als zijn vader Lorenzo il Magnifico was hij zeer geïnteresseerd in kunst. Als je in een culturele omgeving geboren en getogen bent, ontwikkel je een goede smaak en is je esthetische gevoel iets heel natuurlijks. Het kunstzinnige zat in paus Leo’s bloed. Het is juist dat hij er massa’s geld doorgejaagd heeft aan feesten, maar daartegenover staat dat hij ook veel geld geïnvesteerd heeft in het culturele patrimonium van het Vaticaan. Zo heeft hij heel wat waardevolle boeken voor de bibliotheek gekocht, en gaf hij opdrachten aan Rafaël en Michelangelo voor de bouw van de vernieuwde Sint-Pietersbasiliek.”

 

Hij is ook verantwoordelijk voor het grootste schisma uit de kerkelijke geschiedenis.

Lorenzo de’ Medici: “De bouw van de nieuwe Sint-Pieters financierde hij met aflaten. Door de aflatenkwestie kreeg hij het aan de stok met de augustijner monnik Maarten Luther. Die aflaten waren geen uitvinding van Leo X – de praktijk om de gelovigen flink te laten betalen voor de kwijtschelding van hun zonden ging al eeuwen mee. In het laatste jaar van Leo’s pontificaat zorgde die kwestie inderdaad voor de Reformatie. Maar ik vind dat hij het niet verdient om daarvoor aan de schandpaal genageld te worden. Want hij was eerder al met voorzichtige hervormingen van start gegaan. Zo had hij een decreet uitgevaardigd dat bepaalde dat kandidaat-priesters eerst 5 jaar theologie moesten studeren.”

 

Voor welke De’ Medici hebt u het meeste ontzag?

Lorenzo de’ Medici: “Ongetwijfeld voor Anna Maria Luisa de’ Medici, de keurvorstin van Palts-Neuberg (1667-1743). Zij was de laatste van de familie die de politieke macht in Toscane in handen had. Ze was immens rijk en was door erfenissen in het bezit gekomen van alle kunst en alle schilderijen van de hele familie. Ze wou niet dat die erfenis na haar dood versplinterd zou raken. Ze heeft alles aan de staat Toscane geschonken, waardoor onze schatten voor iedereen toegankelijk geworden zijn. Dat was een merkwaardige visie voor een vrouw uit de 18^e eeuw. Niemand had haar dat ooit voorgedaan. Na haar overlijden heeft de familie haar politieke macht verloren. Oostenrijk, Spanje en Frankrijk waren erg geïnteresseerd in Toscane, en hebben toen samengespannen om een vazal tot leider te benoemen en De’ Medici’s voorgoed op een zijspoor te zetten.”

 

 

 

‘De Italiaanse’ en de domme gans

 

De familie De’ Medici heeft niet alleen drie pausen, maar ook twee koninginnen van Frankrijk voortgebracht. In 1547 werd Catharina de’ Medici (1519-1589) de Franse koningin. Lorenzo de’ Medici: “Catharina was op haar veertiende getrouwd met Henry, de tweede in lijn voor de Franse troon. Toen de dauphin stierf, werd Henry plots kroonprins. De Fransen namen dat Catharina zeer kwalijk. Ze noemden haar minachtend ‘de Italiaanse’ en beschuldigden haar ervan een hand te hebben in de dood van de dauphin. Ten onrechte.”

 

De Fransen zijn nooit enthousiast geweest over het koningschap van Catharina, maar u wel?

Lorenzo de’ Medici: “Ze was een van de grootste koninginnen die Frankrijk ooit gehad heeft.”

 

Waarom?

Lorenzo de’ Medici: “Omdat ze een De’ Medici was, natuurlijk. Ze was uiterst intelligent en interesseerde zich voor alles. Ze introduceerde veel nieuwe producten zoals chocolade, parfum, aardappelen… Ze leerde de Fransen met mes en vork eten, en stond daardoor aan de wieg van de etiquette. Zij heeft haar uiterste best gedaan om haar door godsdienstoorlogen verscheurde koninkrijk samen te houden. Ze heeft enorm veel kritiek moeten slikken, maar op het einde van haar leven is ze er in geslaagd om Frankrijk samen te brengen in wat nu nog steeds de grenzen van het land zijn. Zij was echt uitzonderlijk.”

 

Over Maria de’ Medici (1575-1642), de tweede voorouderlijke koningin van Frankrijk, hebt u dan weer geen goed woord over.

Lorenzo de’ Medici: “Ze was een domme gans. Ze vond zichzelf zo speciaal dat ze niet aarzelde om de wapens tegen haar eigen zoon op te nemen. Stel je voor: ze probeerde haar eigen vlees en bloed uit de weg te ruimen. Zij is een van de grootste schandalen uit ons verleden. Aan haar maak ik liefst niet teveel woorden vuil.”

 

 

 

De familie De’ Medici anno 2008: not on speaking terms

 

Lorenzo de’ Medici werd in 1951 geboren als tweede zoon van prins Lorenzo de’ Medici en prinses Irina Carrega di Lucedio. “Het grootste deel van mijn jeugd heb ik in Zwitserland doorgebracht”, zegt hij. “In 1936 kreeg mijn vader op ons paleis in Florence een bizar telefoontje van de toenmalige burgemeester. Papa heeft me nooit verteld wat er precies gezegd is, maar het moet schokkend geweest zijn, want diezelfde nacht nog besloot hij om vrijwillig in ballingschap te gaan. Mijn ouders zijn naar Argentinië geëmigreerd, om later naar Zwitserland te verhuizen. Ik heb niet zo’n aangename jeugd gehad. Mijn ouders stopten mij en mijn broer Carlo weg in strenge, oerkatholieke internaten. In de vakanties moesten we ons aan de harde familieregels houden. Zo werden we als jonge kerels verplicht om ‘Il Principe’ van Machiavelli uit ons hoofd te leren. Machiavelli had dat eeuwen geleden opgedragen aan Lorenzo il Magnifico – een opdracht die de De’ Medici’s tot op de dag van vandaag van vader op zoon overdragen.

In een familie zoals de onze is het heel gewoon dat je van jongs af aan al de verhalen over illustere voorgangers te horen krijgt. Je ouders, ooms en tantes leren je wie je bent en waar je voor staat. Ze leren je vooral dat je fier moet zijn op je afkomst, maar ook dat je altijd bescheiden moet blijven. Een nazaat van de De’ Medici’s loopt niet met zijn naam te pronken.”

 

Hoe rijk is de familie De’ Medici anno 2008?

Lorenzo: “We hebben geen reden tot klagen; we kunnen nog wel een paar generaties op onze rijkdom teren. De’ Medici was ooit de rijkste familie ter wereld – in die tijd was de wereld natuurlijk niet groter dan Europa. Hun rijkdom was vergelijkbaar met die van Warren Buffett nu. Ik heb economie gestudeerd en heb jarenlang als zakenman geprobeerd om het familiefortuin nog wat te doen aangroeien. We leven er al eeuwenlang van, en ik zou er graag nog een paar jaar willen bijdoen. De voorbije acht jaar heb ik van mijn geld genoten, en ben ik voltijds schrijver van historische romans.”

 

U woont en werkt in Barcelona. Waarom niet in Florence of Toscane?

Lorenzo: “Ik woon hier in Barcelona omdat ik van de zee hou. Ik wil niet in Italië leven, omdat de Italianen erg snel klaar staan met hun kritiek. Een De’ Medici wordt voortdurend bekritiseerd door zijn landgenoten: ‘Kijk hoe hij zich kleedt’, ‘Zie hoe hij zich gedraagt’, ‘Wat voor onzin vertelt hij nu weer?’… Als je van die kleinzieligheid verlost wil geraken, moet je gewoon in een ander land gaan wonen. Er lopen miljoenen toeristen rond in Florence, maar de mentaliteit is er zo provincialistisch… Ik wil een rustig leven, ver van al het gekissebis.”

 

U en uw broer hebben geen kinderen. Worden jullie het definitieve einde van de De’ Medici-dynastie?

Lorenzo: “Toch niet. Naast onze tak zijn er nog drie andere takken. In totaal zijn we met 25. We houden nooit familiefeestjes. We liggen allemaal in ruzie met elkaar – de ene familietak tegen de andere. Zoals bij ongeveer elke rijke familie draait het geruzie ook bij ons om erfenissen en geld. Eindigt het niet altijd zo?”

 

 

 

De’ Medici in een notendop

 

In 1410 werd Giovanni de’ Medici benoemd tot beheerder van het vermogen van het Vaticaan. Zijn zoon Cosimo bouwde de bank internationaal uit, waardoor het fortuin spectaculair aangroeide. Er kwamen filialen in Venetië, Pisa, Milaan, Avignon, Brugge, Genève en Londen.

Het vele geld werd verzilverd in politieke macht. De familie stond onder het bewind van Lorenzo ‘il Magnifico’ de’ Medici in Florence en ver daarbuiten op het toppunt van haar roem.

De De’ Medici’s zorgden voor een nooit geziene boom in de letteren en de kunsten. Hun belang kan moeilijk onderschat worden. Zonder hen was er geen Divina Commedia van Dante geweest, geen Leonardo Da Vinci, geen leerstoel voor Galileo Galilei, geen schilderijen van Botticelli, geen Decamerone van Boccaccio, geen David van Michelangelo en geen Uffizi in Florence.

De familie bracht drie pausen, 42 kardinalen en twee koninginnen van Frankrijk voort. Aan het begin van de 18e eeuw verloren ze hun politieke macht. Anno 2008 maken de laatste 25 De’ Medici’s vooral ruzie over erfenissen en geld.

© jan@janstevens.be