De letter van de wet

Sinds begin februari zitten de Tsjetsjeense vluchtelingen Magomed-Ali Suleymanov en Milana Mazhiyeva opgesloten in het gesloten centrum voor illegalen in Merksplas. Elk moment kunnen ze uitgewezen worden naar Polen. “Dat staat gelijk met een enkeltje richting Moskou of de dood”, zeggen hun ouders die als erkend vluchteling in Mechelen wonen.  

Moe van de oorlogsterreur ontvluchtten Magomed-Ali Suleymanov (29) en zijn vrouw Milana Mazhiyeva (17) eind oktober 2007 de Tsjetsjeense hoofdstad Grozny met eindbestemming Mechelen. “Ik had hen nog zo gevraagd om als het enigszins mogelijk was Polen te vermijden”, zucht Magomed-Ali’s vader Magomed Suleymanov. “Want aan de grens wordt er bijzonder streng gecontroleerd. Maar mijn zoon wou het erop wagen. Net als zoveel andere Tsjetsjenen werden ze door de Poolse grenswacht tegengehouden. Ze hadden geen andere keuze dan in Polen asiel aan te vragen.”

De Suleymanovs – vader Magomed, moeder Taisa, zoon Oumar en dochters Silan en Iman – leven als erkende vluchtelingen in Mechelen. “We keken ernaar uit om na al die jaren onze verloren zoon terug in onze armen te drukken”, zegt moeder Taisa. “Hun arrestatie in Polen was een lelijke streep door onze rekening.”Van zodra de kust enigszins veilig was, reisden Magomed-Ali en zijn vrouw eind januari door naar België. “Toen ze in Brussel op de dienst Vreemdelingenzaken asiel aanvroegen, werden ze opgepakt”, vertelt vader Magomed. “Eerst zei de ambtenaar dat alles in orde was. ‘Jullie kunnen een tijdje bij jullie ouders blijven.’ Maar amper een kwartier later werden Magomed-Ali en Milana naar het gesloten centrum voor illegalen in Merksplas afgevoerd. Vreemdelingenzaken beweert dat wij indertijd bij onze asielaanvraag verzwegen hebben dat er een zoon van ons in Tsjetsjenië was achtergebleven. We hebben dat toen wel gezegd, maar het is hun woord tegen het onze. Volgens Vreemdelingenzaken zijn de identiteitspapieren van mijn zoon en schoondochter waardeloos omdat het kopieën zijn – hun echte papieren hebben ze noodgedwongen moeten achterlaten. Magomed-Ali en Milana kunnen nu elk moment naar Polen teruggestuurd worden. We zijn bang dat de Poolse autoriteiten hen vervolgens naar Moskou zullen deporteren.”

Volgens Stany Buysse, de advocaat van de familie, is die kans reëel. “Afgewezen Tsjetsjeense vluchtelingen worden door veel voormalige Oostbloklanden zonder pardon op transport naar Moskou gezet”, zegt hij. “Een paar maanden geleden behandelde ik een gelijkaardig geval: een Tsjetsjeen die hier familie had, was via Tsjechië naar België gekomen. Omdat hij eerst in Tsjechië asiel had moeten aanvragen, beriep Vreemdelingenzaken zich op de Conventie van Dublin en werd hij naar Praag gedeporteerd. Hij is daar onmiddellijk op een vliegtuig naar Moskou gezet. Zijn familie heeft sindsdien niets meer van hem vernomen.” 

Conventie van Dublin

De Conventie van Dublin is een afspraak tussen EU-landen en bepaalt dat de lidstaat waar de asielzoeker het eerst voet aan grond zet, verantwoordelijk is voor de aanvraag. Die eerste lidstaat moet de asielzoeker ook opnieuw opnemen als hij zich later illegaal in een andere lidstaat bevindt. “Volgens de letter van de wet moeten mijn cliënten dus terug naar Polen”, zegt Stany Buysse. “Maar Tsjetsjenen krijgen nauwelijks bescherming in nieuwe EU-lidstaten zoals Polen, Slowakije of Tsjechië. Volgens een recent rapport van Caritas International wordt minder dan 10% van de Tsjetsjenen in Polen erkend als vluchteling, terwijl in België de grote meerderheid van de Tsjetsjeense asielaanvragen positief behandeld wordt. De kwaliteit van het Poolse asielonderzoek beantwoordt niet aan de normen van een fatsoenlijke democratische rechtstaat. De Belgische overheid hanteert de Conventie van Dublin als een handige manier om haar verantwoordelijkheid te ontlopen.”

 Wanhoop

Ondertussen maakt vader Suleymanov zich grote zorgen. “Mijn zoon en zijn vrouw zitten nu anderhalve maand in Merksplas. Als we er op bezoek komen, horen we afschuwelijke verhalen. De wanhoop is er immens. Magomed-Ali vertelde ons dat er hardnekkige geruchten rondgaan dat er vorige week drie mensen zelfmoord gepleegd zouden hebben, of een poging daartoe zouden hebben ondernomen. We zijn bang dat onze kinderen ook de moed zullen verliezen. In principe hebben we recht op familiehereniging, maar omdat Vreemdelingenzaken aan onze familieband twijfelt, riskeren we onze zoon voorgoed te verliezen. Waarom organiseren ze geen dna- of bloedtest als ze ons niet geloven?” 

Volgens Pieter Stockmans van Vluchtelingenwerk Vlaanderen laat de asielprocedure in Polen te wensen over. “De kans is reëel dat Tsjetsjeense afgewezen vluchtelingen naar Moskou teruggevlogen worden.” Stockmans bezoekt regelmatig de gesloten instelling van Merksplas. Klopt het dat er vorige week drie zelfmoorden of pogingen geweest zijn? Pieter Stockmans: “Dat verhaal gaat rond, maar de directie van het centrum ontkent dat.”

Woordvoerster Katrien Jansseune van Vreemdelingenzaken bevestigt dan weer ronduit dat in de gesloten centra regelmatig mensen zich van het leven proberen beroven. “Van al die pogingen is er nog maar één gelukt – in oktober vorig jaar. De meeste zelfmoordpogingen beschouwen wij als manieren om aandacht te trekken. Als iemand zich in de douchecabine probeert te verhangen vlak voor er iemand toekomt, zien wij dat als een manier van aandacht zoeken. Maar al die pogingen worden correct – met doktersassistentie – afgehandeld.”

Hoeveel zelfmoordpogingen gebeuren er per maand in de gesloten centra? Jansseune: “Sorry, daar hebben we geen cijfers over.”

© jan@janstevens.be