De vrolijke heks van Lancaster
Op 19 augustus 1612 werd Alice Nutter voor hekserij tot de galg veroordeeld. In haar beklijvende historische roman De Schemerpoort wekt Jeanette Winterson de knappe en vrijgevochten heks van Lancaster terug tot leven.
Toen hij nog koning van Schotland was, schreef en publiceerde de diepgelovige protestant James VI in 1597 zijn magnum opus Daemonologie, waarin hij zijn medegelovigen haarfijn uitlegde wat er met heksen diende te gebeuren. Of het nu mannen, vrouwen, kinderen of grijsaards waren: allemaal moesten ze het hoekje om geholpen worden, en wel “commonly used by fire.” James’ rabiate heksenfobie was het gevolg van een zware storm op zee die hij zeven jaar eerder samen met zijn kersverse vrouw Anne amper had overleefd. Na hun huwelijk in Anne’s thuisland Denemarken, liep hun schip op de terugweg zware averij op. Ze moesten weken in Noorwegen schuilen en James zag daarin de hand van een honderdtal heksen uit North Berwick. Na een reeks vakkundige ondervragingen met behulp van een paar gloeiende poken, bekenden de meesten dat ze ’s nachts liefst in de kerk gingen copuleren met Satan himself. Ze belandden allemaal op de brandstapel. Toen de Engelse koningin Elizabeth I in 1603 ongehuwd en kinderloos stierf, werd haar dichtste verwant, koning James VI van Schotland, uit Edinburgh gehaald en als James I op de Engelse troon gezet. Twee jaar later probeerde de katholiek Guy Fawkes de Schotse protestantse koning op te blazen door de kelder onder het parlementsgebouw te vullen met buskruit. De aanslag mislukte, Fawkes werd opgehangen en gevierendeeld en James was voortaan naast heksenhater ook papenvreter.
De gruweljaren onder James I vormen het griezelige decor voor Jeanette Wintersons knappe, magische én bloederige historische roman De Schemerpoort. In 1612 was Lancaster, de hoofdstad van het noordelijke graafschap Lancashire, het toneel van een heksenproces dat tot vandaag in het collectieve geheugen van de Britten is blijven voortspoken. Het proces tegen de heksen van Lancaster was het eerste heksenproces dat gedocumenteerd werd. Thomas Potts, jurist en fan van James I schreef het ‘ooggetuigenverslag’ en gaf er de welluidende titel The Wonderfull Discoverie of Witches in the Countie of Lancashire aan. Winterson gebruikt Potts verslag als basis voor haar roman. Die start met een weergaloze donkere en dreigende beschrijving van het donkere en dreigende noorden van Engeland. In dat ruige landschap woont de levenslustige Alice Nutter. Ze bezit haar eigen landgoed en is rijk geworden door de uitvinding en productie van een waterbestendige rode verf. Ooit werkte ze voor koningin Elizabeth en voor de koninklijke astroloog John Dee. Haar vrije levensstijl maakt haar verdacht in de ogen van haar tijdgenoten, en zeker in die van heksenjagers als Thomas Potts. Jeanette Winterson zet de historische figuur van Alice Nutter helemaal naar haar hand en kneedt haar tot een zelfbewuste sterke vrouw, die zowel op mannen, vrouwen, als op een gecastreerde priester valt.
© Jan Stevens
Jeanette Winterson
Geboren in Manchester op 27 augustus 1959. Ze groeide op in Lancashire en werd door haar adoptieouders streng christelijk opgevoed. Ze studeerde Engels in Oxford en debuteerde in 1985 met de autobiografische roman Sinaasappels zijn niet de enige vruchten, waarin ze het verhaal vertelt van een lesbisch meisje dat opgroeit in een strengreligieuze gemeenschap. Ze won er de Whitbread Prize (later omgedoopt tot Costa Book Award) mee. De Schemerpoort is haar tiende roman. Een paar jaar geleden opende ze op het gelijkvloers van haar huis in het oosten van Londen een biologisch groentenwinkeltje annex parttime-eethuis, Verde & Co. Enkel op vrijdag bereidt ex-chef Harvey Cabaniss er de lunch en het avondeten. Reserveren is noodzakelijk. Verde & Co, 40 Brushfield Street, London E1 6AG, tel. +44(0)20 7247 1924.
De Schemerpoort
Jeanette Winterson, Atlas Contact (originele titel: The Daylight Gate), 192 blz. € 17,95.